CATTELL, Raymond Bernard (1905 – 2 Şubat 1998)
İngiliz, psikolog. İnsanın kişilik yapısına ilişkin çalışmalarıyla tanınmıştır.
16 yaşında Londra Üniversitesine girdi. Fizik ve kimya dallarında eğitim gördü. Bu sırada psikolojiye iigi duyarak University College Laboratuvarmda Spearman’ia biriikte beş yıl araştırmacı olarak çalıştı. 1929’da Kiııg’s Coliege’dan doktora derecesini aldı. Daha sonra Exeter Üniversitesi’nde ders vermeye başladı. Leicester kentindeki okullara psikolojik hizmet sağlamaya yönelik çalışmaları yönetti. Bir yıl boyunca ABD’deki Columbia Üniversitesi’nde Ed-ward L.Thorndike ile birlikte laboratuvar araştırmacısı olarak çalıştı. Clark ve Flarvard üniversitelerinde ders verdi. II.Dünya Savaşı sırasında ABD ordusunda, personel seçimine yardımcı olacak çalışmalar yaptı. Savaştan sonra Illinois Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Burada Kişilik ve Grup Analizi Laboratuvarı’nı kurdu.
Catteli, insan kişiliğini nesnel ölçütlere dayanarak açıklamaya çalışmıştır. Ingiliz Psikoloji Okulu’n-dan etkilenen Cattell, davranışı etkileyen biyolojik öğelere ağırlık tanımıştır. Ona göre, insan davranışları henüz tanımlanmamış bir yapıya sahip olmakla biriikte doğal olarak organik bir nitelik taşır, insan davranışlarının karmaşıklığı çok-nedenseiliğin araştırılmasına olanak tanıyan bir yöntemi gerekli kılmaktadır. Cattell kişiliğin temel özelliklerinin belirlenmesine yönelik olarak Spearman’ın faktör analizi yöntemini kullanmış, kişilik yapısının incelenmesinde, sübjektif unsuru azaltmaya çalışmıştır.
Cattell’e göre, kuram, araştırmalardan kaynaklanmalı ve aynı zamanda deneysel araştırmalara yön vermelidir. Cattell, faktör andizinin tek bir mutlak sonuca yol açmayacağını görmüş, tek bir örnekten kalkarak elde edilen sonuçları abartmanın neden olabileceği tehlikelere işaret etmiştir. Bunun için kuramlar yetkinieşene dek, doğruluklarının değişik alanlarda yapılan deneysel araştırmalarla sınanmasını önermiştir.
Cattell’e göre, insan kişiliğine ait temel özellikler evrenseldir; bunlar, kültürler arası ve insanlığın kök-
leşmiş özellikleridir. Ona göre, farklı toplumlarda, kişilik özelliklerini tanımlayan öğeler arasındaki karşılıklı ilişkiler değişmemektedir.
Catteil’in önerdiği yöntemsei yenilikler, Davranışçı Okul sosyal bilimcileri tarafından yeterli bir matematiksel yetkinliğe ulaşmadığı savıyla eleştirilmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): An introduction to Personality Study, 1950, (“Kişilik Araştırmasına Giriş”); Personality: A Systematic Theoretical and Factual Study, 1950, (“Kişilik: Teorik ve Olgusal Bir Sistematik Araştırma”); Hand-book of Multivariate Experimental Psychology, 1966, (“Çok Değişkenli Deneysel Psikoloji El Kitabı”); The Scientific Use of Factor Analysis, 1978, (“Faktör Analizinin Biiimsel Kullanımı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi