CANTILLON, Richard (1680-1734) İrlanda asıllı Fransız iktisatçı. İktisat öğretisinde Merkantilist İktisat Okulu’yla Klasik İktisat Okulu arasındaki bağı temsil edenlerden biridir.
Doğum tarihi bazı kaynaklarda 1697 olarak belirtilen Cantillon, İrlanda’da doğdu. Paris’e yerleşerek bankerlik yapmaya başladı. Kısa zamanda zengin oldu, Londra’da da bankerlik yaptı. Bir bankacı olan John Law’un denemelerinden yararlandı. 1734’te Londra’da öldü.
1725’te yazdığı Essai sur la nature du commerce en general (“Genel Olarak Ticaretin Doğası Üzerine Deneme”) adlı kitabı ancak ölümünden sonra, 1755’te yayımlandı. Bu kitapta zenginliğin nedenleri ile kambiyo-borsa ve dış ticaret ilkelerini ele aldı.
Cantillon’a göre zenginliğin kaynağı topraktır. Sir William Petty’nin bu konudaki görüşlerini geliştiren Cantillon, topraktan üç ayrı gelir elde edildiğini söylemektedir. Bunlardan ilki toprağı işleme masrafını karşılar, İkincisi, üreticinin kârını oluşturur, üçüncüsü ise toprak sahibinin payıdır. Tarımsal olmayan işletmelerde bu üçüncü tür gelir yoktur. Malların değerini bunların üretimi için kullanılan belirli miktarlardaki toprak ve emek belirler. Ancak arz ve talep nedeniyle malların piyasa değeri gerçek değerlerinden farklı olabilir. Cantillon, bu ilkenin değerli madenler için de geçerli olduğunu savunmuştur.
Ticari kapitalizmden, sınai kapitalizme geçiş sürecinde yaşayan Cantillon Merkantilist öğretinin etkisinde kalmakla birlikte Liberal iktisat öğretisinin görüşlerine de öncülük etmiştir. Cantillon dışsatım fazlasının önemi üzerinde durarak, altın ve gümüş bolluğunun istihdam yaratmadaki faydasına değinmiştir.
Ancak Cantillon dışsatım fazlasının yararlarını sergilerken, aynı zamanda ülkenin genel fiyat düzeyindeki yükselişin dışsatım fazlasını giderici etkiler getirdiğini de belirtmiştir. Cantillon’a göre, dışsatım fazlası, tüccar ve müteşebbisleri zenginleştirerek işçilere iş sağlar, iş hayatı canlanır; tüketim ve fiyatlar artar, daha fazla yabancı mal, özellikle lüks tüketim malları ithal edilmeye başlar, sonunda dışsatım fazlası yok olur. Böylece kazanç sağlayan bazı işkolları gerileme ve yok olma tehlikesiyle karşılaşır. Cantillon bu aşamada devletin müdahale etmesi gerektiğine inanmaktadır. Bu çözümlemesiyle Merkantilistler’ den ayrılır.
Cantillon, “müteşebbis” terimini J.B.Say’den önce kullanarak iktisat alanındaki rolü üzerinde durmuştur. Kâr, Cantillon’a göre iş adamlarının belirsiz işlere yatırdıkları para karşılığı yüklendikleri riskin karşılığıdır.
Cantillon’un Essai sur la rıature du commerce en general (“Genel Olarak Ticaretin Doğası Üzerine Deneme”) adlı kitabındaki görüşler, 1880’lerde iktisatçı Stanley Jevons tarafından yaygınlaştırılmıştır. Jevons bu kitabı “ekonomi politiğin kaynağı” olarak değerlendirmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Essai sur la natur e du commerce en general (ö.s.), 1755, (“Genel Olarak Ticaretin Doğası Üzerine Deneme”).
• KAYNAKLAR: H.Hıggs, “Richard Cantillon”, Econo-mic Journal, I, 1891; W.S.Jevons, “Richard Cantillon and the Nationality of Political Economy”, Contemporary Revieıv, XXXIX, 1881; W.Kretzschmer, Über den Richard Cantillon, 1899; R.Legrand, Richard Cantillon un mercantiliste precurseur des physiocrates, 1900.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi