COBDEN, Richard (1804-1865)
İngiliz sanayici, siyaset adamı. Serbest ticaret hareketinin önderidir.
3 Haziran 1804’te Sussex’te Midhurst yakınlarında doğdu. 2 Nisan 1865’te Londra’da öldü. Yoksul bir çiftçinin oğludur. Düzensiz ve kısa süreli bir okul eğitiminden sonra Londra’da amcasının ambarında çalışmaya başladı. 1828’de patiska ticaretine başlayan Cobden, 1831’de bir tekstil fabrikası açtı. Kısa zamanda zengin oldu, bu parayla Fransa, Ingiltere, Almanya, İsviçre, Birleşik Devletler ve Ortadoğu ülkelerini gezdi.
1839-1846 arasında İngiltere’nin önde gelen politikacılarından biri oldu. İngiltere’de Tahıl Yasaları’ nın kaldırılması için çalıştı, 1838’de kurduğu “Anti-Corn Law League” kısa zamanda ulusal bir örgüt olarak benimsendi. Cobden’a göre Tahıl Yasaları, tarım ürünlerini koruyan gümrük vergileri getirdiği için, korumacılıktan, yalnızca toprak sahipleri yarar sağlıyordu. Toprak sahipleri zenginleşirken orta sınıflar ve işçiler giderek yoksullaşıyordu. Bu birliğin başkam olan Cobden, 1841’de Ingiliz Parlamentosu’ na seçildi.
Cobden, Tahıl Yasalan’nın kaldırılması için daha büyük bir güçle çalıştı; 1841’de ünlü konuşmacı ve devlet adamı John Bright’ın bu konuda kendi yanında yer almasını sağladı. Sonunda Başbakan Peel serbest ticaret uygulamasına geçmeye karar verdi ve 1846’da Tahıl Yasaları kaldırıldı. Bu uğraşı onun tüm servetini yitirmesine neden olmuştu. Devletin tanıdığı olanakla borçlarını ödeyen Cobden, dikkatini dış politikaya yöneltti, Lord Palmerstone’un dış politikasına karşı çıktı. Silahlanma harcamalarının azaltılmasını ve Rusya ile bir ticari işbirliği antlaşması imzalanmasını savundu. Bu görüşü benimsendi ve Lord Palmerstone savaş sonunda, görevden. alındı. Ancak Kırım Savaşı (1853-1856), bu durumu tersine çevirdi. Palmerstone başbakanlığa getirildi ve Cobden savaşa karşı oluşuyla sert biçimde eleştirilmeye başlandı. 1857’de bu nedenle meclise giremediyse de 1859’da yeniden seçildi.
Başbakan Palmerstone aralarındaki görüş ayrılıklarına karşın ona hükümette Ticaret Kurulu Baş-kanlığı’nı önerdiyse de Cobden bunu kabul etmedi. Paris’e giderek bir Ingiliz-Fransız ticaret antlaşmasının hazırlanmasında katkıda bulundu. Cobden’m çabalarıyla 1860’ta 10 yıllık karşılıklı “en çok yeğlenen ülke antlaşması” imzalandı. Bu, Ingiliz-Fransız düşmanlığının ortadan kaldırılmasında önemli rol oynadı.
1860’larda hem hasta olduğu için, hem de durgun bir politik dönem yaşandığından adı pek duyulmadı. Birleşik Devletler’de köleliğin kaldırılmasından yana olan Cobden, İç Savaş’ta Kuzey’i tuttuğunu açıkladı.
Cobden, ticaret üzerindeki tüm kısıtlamaların kaldırılması; hükümetin, sanayinin işleyişine, yabancı ülkelerin içişlerine karışmaması gibi düşünceleri savunarak, çağında “Cobdenism” denilen düşünce akımının öncüsü olmuştur. Serbest ticaretin ülkede refahı artıracağına ve uluslararası barışta yeni bir çağ açacağına inanan Cobden’e göre serbest ticaret ve barışın önündeki temel engel aristokrasi idi. Ancak, yönetimin bir süre sonra aristokrasiden orta sınıfa geçeceğine inanıyordu. Bir orta sınıf ülkesi olan Birleşik Devletler’in kısa zamanda gelişeceğini savunuyordu. Cobden Ingiltere’nin sömürge politikasını da eleştirmiştir.
• KAYNAKLAR: J.A. Hobson, Richard Cobden, 1918; J. Morley, The Life of Richard Cobden, 1881; D. Read, Cobden and Bright: A Victorian Political Partnership, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi