CARRANZA, Venustiano (1859-1920)
Meksikalı siyaset adamı. Meksika Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanıdır.
29 Aralık 1859’da Coahuila Eyaleti’nin Cuatro Cienegas kentinde doğdu, 20 Mayıs 1920’de Puebla Eyaleti’nin Tlaxcalantongo kentinde öldü. Toprak sahibi bir ailenin çocuğuydu. Diaz iktidarı sırasında, henüz 18 yaşındayken siyasete atıldı. 1887’de doğduğu kentin belediye başkam, daha sonra milletvekili ve senatör oldu. 1908’den sonra Diaz diktatörlüğüne karşı muhalefete başladı ve 1910’da Madero ayaklanmasına katıldı. Bir süre hapis yattı. 1911’de Diaz’ı devirerek cumhurbaşkanı olan Madero’nun iktidarı sırasında, önce eyalet valisi, sorira harbiye bakanı oldu. 1913’te Huerta, Madero’yu öldürerek yönetime zorla elkoyunca, Meksika’daki Anayasacı Hareket’in temsilcisi olarak Huerta karşıtı güçlerin arasında yerini aldı. Önderliğini yaptığı anayasal rejim mücadelesi, 1917 Anayasası’nm ilam ile noktalandı.
Huerta’ya karşı savaşan güçlerin arasında, yeni başkana karşı olmaktan başka hiçbir temel konuda görüş birliği yoktu. Zapata ve Villa başta toprak reformu olmak üzere tüm toplumsal reformların hemen uygulamaya konulmasını, Carranza ve yandaşları ise ülkenin öncelikle bir anayasaya kavuşmasını ve yönetimin meşrulaşmasını istiyorlardı. Zapata, Villa ve Carranza arasındaki ittifak, daha Huerta iktidardan düşürülmeden çözülmeye başladı. 1914’te Huerta’mn ülkeyi- terketmesinden sonra Carranza, 1915’tc iktidar olduğunda zorla elkoyulmuş toprakları köylülere geri vereceğini ve birçok reform yapacağını açıkladı. Bu girişimi ile Zapata ve Villa’mn etkinliklerini önemli ölçüde azalttı. Ardından, en önemli destekçilerinden biri olan General Obregon’un Villa güçlerini Nisan 1915’te Celeya’da bozguna uğratmasıyla, üstünlük kesin olarak Carranza’ya geçti. Ağustos 1915’te Mexico City’ye gelen Carranza, burada başkanlık görevini üstlendi ve General Obregon’u savaş bakanı yaptı.
Carranza’nın yönetimini devraldığı Meksika’nın iktisadi ve toplumsal koşulları 1911’den beri sürekli olarak kötüye gidiyordu, iktisadi örgütsüzlük nedeniyle ekonominin işleyişi ilkel bir takas düzeyine inmiş, ‘dolaşımdaki para sayısı 20’yi bulmuştu. Ülkede militarizm güçlenmiş, birimleri özerkleşen ve iç disiplinini yitiren federal ordu yokolmaya yüztut-muştu. Kilise devlet içinde devlet olma niteliğini koruyor, tarım kesiminde Latifundiyalar’m egemenliği sürüyordu. Köylüler ve işçiler son derece güç koşullar altında yaşıyorlardı. Carranza’nın tüm bu sorunlar karşısındaki tavrı, ülkenin idari örgütlenmesine öncelik vermek ve sorunların çözümünü yasal düzenlemelerin ertesine bırakmak oldu.
Koyu bir milliyetçi olan Carranza, ABD ile ciddi bir karşıtlık içindeydi. Huerta gibi bir düşmanına karşı yapılmış olmasına karşın, ABD’nin 1914’teki Vera Cruz çıkartmasına muhalefet etmişti. Pancho Villa’nın Ocak 1916’da Somora’da bir maden ocağının açılmasında çalışan 16 ABD’li mühendisi öldürmesiyle, ABD-Meksika ilişkileri bir kez daha gerginleşti. ABD Başkanı Wilson’un Meksika’ya yolladığı Genaral Pershing yönetimindeki cezalandırma ordusu 1917’de geri çekilmek zorunda kaldı. Carranza Meksika’nın I. Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmasını sağladı.
Carranza iktidarının en kalıcı düzenlemesi 1917 Anayasası’nm hazırlanması ve yürürlüğe konması oldu. 1916 Ekimi’nde Queretaro’da toplanan kurucu meclis, 1857 Anayasası’nı gözden geçirdi ve yeni anayasayı kabul etti. Bu anayasa ile Meksika Cumhuriyeti devletçi, toplumcu, eşitlikçi ve laik bir rejimin yasal temellerine kavuşmuş oldu. Şubat 1917’de yeni anayasanın ilanından sonra, Carranza 1 Mayıs 1917’de Meksika Birleşik Devletleri’nin anayasal cumhurbaşkanı oldu.
Carranza 3 yıllık yasal cumhurbaşkanlığı döneminde anayasa hükümlerini uygulamak için fazla bir çaba göstermedi. Toprak dağıtımı sınırlı oldu. Reformların uygulanmaması ciddi mali sorunlarla birle-şince, toplumsal hoşnutsuzluklar arttı. Aralık 1920’de cumhurbaşkanlığı süresi sona eren Carranza, yerine Ignacio Bonillas’m geçmesi için baskı yapmaya başladı. Bu duruma Calles ve Obregon gibi bazı radikal generaller karşı çıktı. Obregon Nisan 1920’de silahlı bir ayaklanma başlatınca, Carranza yanma hükümet belgelerini ve devlet hâzinesini alarak başkentten kaçtı. Bir süre sonra yakalandı ve 20 Mayıs gecesi öldürüldü.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi