CARPACCIO, Vittore (1465-1526)
İtalyan, ressam. Çeşitli Hıristiyan azizlerinin yaşamını konu alan dizi resimleriyle ünlüdür.
1465’te doğdu, 1526’da öldü. Doğum yerinin Venedik olduğu sanılmaktadır. Gemi yapımcılığı ve denizcilikle uğraşan bir ailenin çocuğuydu. Venedik yerel lehçesinde soyadı Scarpaza’yken sonradan bunun îtalyancalaştırılmış biçimini benimsemiştir. Car-paccio’nun çocukluğu ve gençliği ile ilgili çok az bilgi vardır. Dalmaçya ve Yakın Doğu’ya geziler yaptığı sanılıyor.
Venedik Devlet Arşivi’ndeki bir belgede Carpac-cio’ya 1488’de Scuola di Sant’ Arsolo için Azize Ursula’nın yaşamını konu alan bir resim sipariş edildiği belirtilmektedir. Sanatçı aynı azizenin yaşamını konu alan büyük boyutlu 9 kompozisyon daha yapmıştır.
Carpaccio’nun 1496 dolaylarında, bir süre Genti-le Bellini ile birlikte Venedik’teki San Giovanni Evangelista Kilisesi için “Gerçek Çarmıh Efsanesi”ni konu alan bir dizi yapıt üstünde çalıştığı biliniyor. 1502’de ise Scuola di San Giorgio için Aziz Matta’ya Çağrı ve Aziz Hieronymus’un Cenaze Töreni adlı resimleri yaptı. 1507’de Meryem’e Müjde ve Aziz Trifanius’un Mucizeleri adlı yapıtları bitirdi. 1511’den 1514’e değin yardımcısı Bissale ile birlikte Aziz Stefano’nun yaşamım konu alan bir dizi resim üzerin-
de çalıştı. 1516’da Capadistıria’ya gitti, burada da azizlerin yaşamı üstüne bir iresim dizisi oluşturdu. 1523’te Venedik’e döndü, ölümüne değin burada yaşadı.
Etkilendiği ressamlar
Carpaccio Venedik Okulu ressamlarındandır. Üslubu sanat yaşamı boyunca büyük bir değişim geçirmemiştir. Azize Ursula’nın yaşamını anlatan ilk resimleri, Antonella de Messina’dan oldukça etkilendiğini gösterir. Ancak Messina’nın resimlerinde kesin olarak algılanabilen geometrik kuruluş, Carpaccio’da daha gizlenmiş bir boyut içinde sunulmuştur. Onu Messina’dan ayıran bir başka özellik de daha parlak renkleri uyum içinde kullanmas ıdır. Bu resimlerde ilk vedusti’lerden (yerel görüntüleri panaromik olarak izleyen ressam) olan Gentile Bellini’nin etkileri de görülür. Carpaccio Azize Ursula’.’nın Köln’e Vanşı’nda. belirli bir perspektif içine aldığı şato ve su kanallarını bir Flaman ressamı gibi ayrıntılarıyla işlemiştir. Gittikçe artan renk tutkusu bu dizinin üçüncü resmi olan Azize Ursula ile Papa’mn Roma ’da Buluşması’nda en zengin boyutlarına ulaşmıştır. B.esimde, yeşil çimenler üstünde çeşitli renklerdeki giysileriyle bir tören havası içinde yürüyen papazlar yoğun bir renk cümbüşü oluştururlar. Gentile Bellini gibi Carpaccio da bütün bu sahneler için, zengin mimarlığı ile Venedik kentini fon olarak kullanmıştır. Bundan sonraki Elçilerin Varışı, Elçilerin Kovuluşu ve Elçilerin Geri Dönüşü ile Azize Ursula’nm Rüyası adlı resimleri, yoğun ve zengin iç mekân anlatımları ve gizemli havalarıyla onun en ünlü yapıtlarından biri olan Courtesans’m (Saraylı Kadınlar) habercisidir.
Bu resimlerin ardından Carpaccio’nun, renk denemelerini sürdürmek ile çağının değişen resim anlayışına göre sanatını yeniden biçimlendirmek arasında bocaladığı bir dönem gelir. Kurtarıcının Kanı, Meryem ve Çocuk Isa ve Aziz Martin gibi resimleri bu dönemin örnekleridir. Daha sonraki Aziz Matta ve Aziz Hieronymus dizilerinde: Carpaccio’nuıtı özgün renkçiliğine yeniden kavuştuğu izlenir. Her iki resim dizisinde de renk, iyice hesaplanmış perspıektif planlamasının etkisini kıracak bir rol oynar.
Yaratıcılığındaki Değişim
Carpaccio Manzara içindeki Şövalye, Aziz Tomas, Bakire Meryem’in Ölümü gibi daha sonraki yapıtlarında da renkçi ustalığını tekrarlamıştır. Bu dönemde yaratıcılığında kolaylıkla açıklanamayacak bir düşüş vardır; resimlerindeki lirik anlatım da yok olmuştur. Carpaccio’nun yaratıcılığındaki, giderek artan profesyonel tavrıyla birlikte gelen bu dü:şüş, Scuola di San Stefano’yu süslemek için yaptığı Aziz Stefano dizi resimlerinde iyice belirgindir. Aziz P’et-rus ve Aziz Sebastianus gibi yapıtları da yaşamının son 15 yılındaki bu düşüşün örnekleridir. Bu yapıtlarında kırsal görüntüler içindeki figürler, eski resimlerindeki gibi uyumlu renklerle bezeıımemiştir. Oğulları Benedetto ve Pietro’nun sürekli yardımlarıyla oluşturduğu son yapıtları, hiçbir zaman önceki düze ye ulaşamamıştır.
Carpaccio bir portre ressamı olarak da bilinir.. Çeşitli portreleri yanında, çağının ve çevresinin ünlü kişilerini işlediği On Bin Kişinin Şehit Edilmesi adlı yapıtı portreciliğinin en yetkin örneklerindendir.
Genelde, Carpaccio’nun sanatı, içinde yetiştiği Venedik resim geleneğinin geniş bakış açısı, panoramik görüntüleme, renkçilik ve yaşam coşkusu gibi bütün özelliklerini yansıtır. Carpaccio biçim sevgisi ile zengin renk uyumunu ustalıkla bütünleştirmeyi sağladığı oranda başarılı olmuştur. Gözlem ve yorumun basit bir işçiliğe döküimediği resimlerindeki imgeler, rüyaların gizemli havasını anımsatır. Gerek bu gizemli havayı yara tmadaki ustalığı, gerekse parlak ve saydam yüzeyler oluşturacak gibi boya sürüşüyle Carpaccio, 20. yy’m Gerçeküstücü sanatçılarını büyük ölçüde etkilemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Azize Ursula’nın Köln’e Varışı, 1490, Venedik Akademisi; Azize Ursula’nın Katledilmesi ve Cenaze Töreni, 1492-1498, Venedik Akademisi; Azize Ursula ile Papa’nın Roma’da Buluşması, 1492-1498, Venedik Akademisi; Elçilerin Varışı, H92-1498, Venedik Akademisi; Elçilerin Kovuluşu, 1492-1498, Venedik Akademisi; Elçilerin Geri Dönüşü, 1492-1498, Venedik Akademisi; Azize Ursula’nm Rüyası, 1492-1498, Venedik Akademisi; Kurtarıcının Kanı, 1496, Belediye Müzesi, Udine/İtalya; Aziz Matta’ya Çağrı, 1501-1502, Scuola di San Giorgio, Venedik; Aziz Hieronymusün Cenaze Töreni, 1501-1502, Scuola di San Giorgio, Venedik; Bakire Meryem’in Ölümü, 1508, Pinakotek, Ferrera, İtalya; Courtesans, 1510, Correr Müzesi, Venedik, (Saraylı Kadınlar); Yoahi.m ile Anna’nın Buluşması, 1515, Venedik Akademisi; On Bin Kişinin Şehit Edilmesi, 1515, Venedik Akademisi; Madonna ile Azizler, San Francesco Kilisesi, Pirano/Italya.
• KAYNAKLAR: G. Fiocco, Carpaccio, 1931; W. Hau-sens tein, Das “Werk des Vittore Carpaccio, 1925; J. Lauts, Carpaccio: Paintings: and Drawings, 1962; G. Ludwig (P. Molmenti ile), Vittore Carpaccio, 1906.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi