SANT’ELIA, Antonio (1888-1916) İtalyan, mimar. Mimarlıkta Fütürizm’ in (Gelecekçilik) öncülüğünü yapmıştır.
Como’da doğdu, Monfalcone dolaylarındaki Gorizia’da öldü. Milano ve Bologna’da öğrenim gördü. 1912’den başlayarak çeşitli mimarların bürolarında çalıştı. Boş vakitlerinde sanatla ilgili araştırmalar yapıyordu. Gene aynı yıllarda T.Marinetti’yle tanışması, Gelecekçilik’e yönelmesinde etkili oldu. 1913 dolaylannda Mario Chiattone’yle birlikte Cittâ Nuova (Yeni Kent) adını verdikleri geleceğin kentine yönelik plan ve perspektifler çizmeye başladı. Kentin bütününden, tek tek birimlere ve ayrıntılara indiği bu çalışmalarını, üyesi olduğu gelecekçi Nuove Tendenze (Yeni Eğilimler) grubunun 1914’teki ilk sergisinde sundu. Serginin kataloğuna da çağdaş kent sorunlarını ve bunlara ilişkin devrimci ve insancıl düşüncelerini açıkladığı heyecanlı bir önsöz yazdı. Bu metin aynı yılın Temmuz’unda T.Marinetti tarafından çok az düzeltmeyle yeniden yazıldı ve Gelecekçi Mimarlığın Bildirgesi adıyla yayımlandı.
Sant’Elia bunu izleyen yıllarda mimarlığın insanları duygusal yönden de destekleyeceği yeni ve değişik çözümler üzerinde çalıştı. Ama I. Dünya Savaşı’nda Monfalcone çarpışmasında genç yaşta ölmesi bunları uygulamasını engelledi. Como Savaş Anıtı ölümünden sonra, ancak onun çizimlerinin bir ölçüde geleneksel kalıplara uydurulmasıyla gerçekleştirildi. Como dolaylarındaki Omo Villası tüm çalışmalarının yer aldığı sürekli bir sergi haline getirildi.
Sant’Elia mimarlıkta geleneksel kalıpların, temelini teknoloji dinamizminin oluşturduğu çağdaş yaşam biçimlerini karşılayamadığı görüşündeydi. Ona göre bu koşulları ancak Cittâ Nuova gibi, geçmişle bütün bağların koparıldığı, teknik yönden de güçlü yepyeni bir mimarlık düzeltebilecekti. Planları belirli bir düzene uymayan (irrasyonel) yapılar, yapının dış yüzüne düşen gölge oranım azaltmak için basamaklar biçiminde yükselen gökdelenler, çok katlı ve birbirleriyle kesişen köprüler, farklı kotlardan geçen yollar, yapıların dışına yerleştirilmiş merdiven ve asansörler bu kentin görünümünü belirleyen başlıca biçimlerdi. Sant’Elia büyük bir düş gücü ortaya koyan bu çalışmasıyla özellikle Almanya, Fransa ve Hollanda’nın I.Dünya Savaşı sonrası mimarlığını büyük ölçüde etkilemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Cittâ NuovaTasarımı,(Yeni Kent); Como Savaş Anıtı, Como.
• KAYNAKLAR: U.Apollonio, Antonio Sant’Elia, docu-menti, nole storiche e critiche, 1958; G.C.Argan, Dopo SantElia, 1935.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi