RICHET, Charles Robert (1850-1935)
Fransız fizyoloji bilgini. Antijen-antikor tepkimelerinden ileri gelen ve kimi kez ölümle sonuçlanabilen aşırı duyarlık halini tanımlayarak “anafilaksi” terimiyle adlandırmıştır.
26 Ağustos 1850’de Paris’te doğdu, 4 Aralık 1935’te aynı kentte öldü. Paris’in tanınmış cerrahlarından olan babası Alfred Richet’nin de etkisiyle tıp öğrenimini seçerek, 1869’da Paris Tıp Fakültesi’ni bitirdi ve çeşitli hastanelerde pratisyen hekim olarak deneyim kazandıktan sonra, 1876’dan 1882’ye değin Paris Tıp Fakültesi ile College de France’ta değerli hocaların laboratuvar çalışmalarına katıldı. 1878’de, ders verebilmesi için zorunlu olan yeterlik sınavını başararak Paris Tıp Fakültesi’nde öğretim görevlisi olan, 1883’te fizyoloji derslerini üstlenen ve 1887’de aynı fakültenin Fizyoloji Kürsüsü’nde profesörlüğe atanarak 1927’ye değin bu görevi sürdüren Ric-het’ye 1913’te Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü, 1926’da da Legion d’honneur’ün “büyük haç’’ nişanı verildi. Oğlu Charles Richet (1882-1966) de Paris Tıp Fakültesi’nde profesör olmuş, özellikle açlık sorunu, beslenme yetersizlikleri ve beslenme fizyolojisi alanında çalışmıştır.
Richet, fizyolojiden metapsişik olaylara değin pek çok konuyla ilgilenmiş, ayrıca şiirler, hikâyeler ve sahne oyunları yazmış çok yönlü bir bilim adamıdır. Canlılarda vücut ısısını ayarlayan mekanizma, sindirim fizyolojisi ve mide özsuyu, kas ve sinir fizyolojisi, çiçek tozlarının yarattığı alerjik bir tepkime olan saman ya da bahar nezlesi, astım, solunum fizyolojisi, epilepsinin potasyum bro-mürle ve tüberkülozun beslenme rejimiyle tedavisi, ilgilendiği konulardan yalnızca birkaçıdır. Özellikle serum tedavisinin öncülerinden olan ve 1890’da, kuş tüberkülozuna karşı büyük bir direnç gösteren köpeklere bu hastalığın basillerini aşılayarak, çok duyarlı oldukları insan tüberkülozuna karşı bağışıklık yaratan Richet’nin, Nobel Ödülü’ne değer görülen en önemli çalışması, ilk kez onun tanımlayıp adlandırdığı “anafilaksi” olgusudur.
1890’da Behring ve Kitasato, difteri bakterilerinin zehirleyici (toksik) etkisini giderecek antitoksinleri içeren ve bu hastalığa karşı bağışıklık yaratan bir serum üreterek, bazı bulaşıcı hastalıkların koruyucu serumla önlenebileceğini kanıtlamışlardır. Ancak, ilk yıllarda, uzun aralarla birkaç kez uygulanan koruyucu difteri serumunun deney hayvanlarında alerjik tepkimelere yol açarak ağır, hatta ölümcül şoklara neden olduğu gözlemlenmiş ve aşının uygulanması sakıncalı görülmüştü. 1900’de çalışma arkadaşı Paul Portier ile birlikte bu konuya eğilen Richet, Portekiz sularında yaşayan bir tür denizanasının zehir kapsüllerinden aldığı özütü köpeklere şırınga ederek, hayvanlarda ortaya çıkabilecek aşırı duyarlık belirtilerini incelemeye başladı. Çok küçük dozda verilen ve hayvanda yalnızca geçici zehirlenme belirtileri yaratan özüt, birkaç hafta sonra daha küçük dozda bile uygulansa, hayvanı öldürecek kadar güçlü bir şok tablosu çiziyordu. 1902’de bu olayı çeşitli hayvanlar üzerinde deneyen Richet, antijen özelliği taşıyan herhangi bir protein, ilaç ya da mikroorganizmanın, ilk alınışında vücutta belli bir duyarlık ya da alerji yaratarak antikor oluşumuna yol açtığını, aynı madde çok daha küçük dozlarda ikinci kez verildiğinde ise kimi kez ölümle sonuçlanan çok şiddetli bir antijen-antikor tepkimesinin geliştiğini açıkladı ve bu olguyu, “korumaya ya da koruyucuya karşı” anlamındaki Yunanca sözcüklerden esinlenerek “anafilaksi” terimiyle adlandırdı.
YAPITLAR (başlıca): Recherches experimentales et clitıiques sur la sensibitite 1877, (“Duyarlık Üstüne Deneysel ve Klinik Araştırmalar”); Du sue gastrique chez l’bomme et les arıi-maux, 1878, (“İnsanda ve Hayvanda Mide Özsuyu Üstüne”); L’homme et l’intelligence: Fragments de physiologie et de psychologie, 1884, (“İnsan ve Zekâ: Fizyoloji ve Psikoloji İncelemeleri”); Le chaleuranimale, 1889, (“Vücut İsısı”); Dic-tionnaire de physiologie, 10 cilt, 1895-1928, (“Fizyoloji Sözlüğü”); L’anaphylaxie, L911, (“Anafilaksi”); Traite de metapsychique, 1922, (“Metapsişik İncelemesi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi