RASPUTİN, Grigori Yefimoviç (1872-1916)
Rus din adamı. Kendisini Romanov hanedanını kurtaracak kutsal bir kişi olarak kabul ettirerek çar II. Nikolay ve ailesi üzerinde büyük bir etki kurmuştur.
Batı Sibirya’da Tobolsk yakınlarında Pokrovskoye’de doğdu, 30 Aralık 1916’da Petrograd’da öldü. Asıl adı Grigori Yefimoviç Novik’tir. Kendisine sefih anlamına gelen Rasputin adı köylüler tarafından verilmiştir. Günahın, kurtuluşun gerekli bir önkoşulu olduğuna inanarak yerleşik dinsel öğretiye karşı çıkan bir mezhepten etkilendi. Genç yaşında köyünden ayrılarak Rusya’yı, Mezopotamya’yı, Balkanlar’ı dolaştı; Kudüs’ü ve Yunanistan’daki kutsal Athos Dağı’nı ziyaret etti. Köyüne dönüşünde hastalıkları iyileştirme yeteneğine sahip ve keramet sahibi bir kişi olarak tanındı. Ancak Ortodoksluk’a ters düşen inançlarından dolayı soruşturmaya uğramak tehdidinden kurtulmak için, 1903’te St.Petersburg’ a giderek, tövbekâr oldu ve bir din akademisine girdi.
Çar II. Nikolay’ın oğlu Aleksey’in hemofili hastalığını durdurmayı başaracak bir kişi olarak görüldüğünden kilisenin yüksek yetkililerinin de önerisiyle, 1905’te saraya götürülüp çar ve çariçe ile tanıştırıldı. Çariçe Aleksandra Fedorovna’yı kendisi yaşadıkça oğlunun yaşamını kurtaracağına inandırarak kendisini Tanrı tarafından Romanov hanedanını kurtarmak için gönderilmiş kutsal bir kişi olarak kabul ettirdi ve çarlık ailesinin yakın ilgisini kazandı. Bu arada, St.Petersburg yüksek sosyetesinin salon toplantılarına katılarak mistisizme ve büyücülüğe ilgi duyan kişiler arasında yakın dostlar edindi. Ancak insanın kurtuluştan önce günah işlemesi gerektiği biçimindeki inanışı ve bu inanışına uygun davranışları, kilise, hükümet yetkilileri ve sosyete çevresi tarafından çara şikâyet edilmesine neden oldu.
1911’de, davranışları soruşturma konusu yapıldı ve başbakan Stolypin tarafından St.Petersburg dışına sürüldü. Aynı yıl Stolypin’in öldürülmesinden sonra, çariçe tarafından St.Petersburg’a geri getirildi ve yeniden saray çevresinde etkili bir konum edindi. Ancak, 1912’de çariçenin kendisine yazdığı ve aralarındaki aşk ilişkisini açığa çıkaran mektuplar elden ele dolaşmaya başlayınca büyük bir skandal doğdu. Rasputin’in dutumu, Duma’da (meclis) tartışma konusu yapıldı, basında geniş olarak yer aldı. I.Dünya Savaşı sırasında II.Nİkolay’ın ordunun yönetimini üzerine alarak başkentten uzaklaşması üzerine yönetimde daha büyük bir denetim kuran çariçe tarafından başdanışman yapıldı. Bu dönemde, hükümet yetkilileri ve bürokratlar arasındaki yer değiştirme ve sürülmeler, Rasputin’in çariçe üzerindeki etkisine bağlandı. 1916’da, aralarında çarın akrabaları prens Yusupov ve büyükdük Pavloviç ile Duma üyesi Purişkeviç’in bulunduğu bir grup tarafından önce zehirlenerek, ardından da vurularak öldürüldü. Cesedi Neva Irmağı’na atıldı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi