PURCELL, Henry (1659-1695)
İngiliz, besteci. Çalgı müziği, müzikli tiyatro yapıtları ve dinsel besteleri ile kendinden sonraki birçok besteciye öncülük etmiştir.
Londra’da doğdu, 21 Kasım 1695’te aynı kentte öldü. Yaşamı konusunda yeterli bilgi yoktur. Babasının, 1664’te Londra’da ölen Westminster Kilisesi koro yönetmeni Henry Purcell ya da 1682’de ölen saray orkestrasında besteci Thomas Purcell olduğu sanılıyor. Purcell müzik eğitimine Westminster Kilisesi’nde korocu olarak başladı. 1673’te kralın müzik araçlarının gözetimini yapan John Hingsley’in yanına yardımcı olarak verildi. 1683’te de bu göreve getirildi. 1674-1678 arasında kilisede orgculukla ilgili görevler aldı, çeşitli yapıtların org bölümlerini kopya etti. 1677’de Matthew Locke’un (1630-1677) ölümü üzerine kral II. Charles’ın yaylılar orkestrası besteciliğine, 1679’da da John Blow’un (1649-1708) yerine Westminster Kilisesi başorgculuğuna atandı. 1682’de daha ileri bir görev alarak krallık kilisesinin üç orgcusundan biri oldu. Tüm bu resmi görevleri II.James, III.William ve Kraliçe Mary’nin yönetimleri boyunca sürdürdü. 1681’de evlendi. Altı çocuğundan üçü bebekken öldüler. Oğlu Edward da, onun oğlu Henry de müzikçi oldular.
Purcell’ın, 1695’te, tüm yaşamını geçirdiği Westminster’de ölümüyle, yarım kalan müzikli tiyatro yapıtı The Indian Queen i (“Hint Kraliçesi”) yine müzikçi olan kardeşi Daniel Purcell (1660-1717) tamamladı.
Purcell’ın ilk besteleri çalgı müziği yapıtlarıdır. Özellikle klavsenle birlikte yaylılar için yazdığı, tem değişimleri biçimini ya da motet biçimini uygulayan fantezileriyle yaratma gücünü göstermiştir. Viyola için yazdığı üç bölümlü 3 fantezi ile dört bölümlü 9 fantezinin hepsi 1680 tarihlidir. Yeniden canlandırdığı bu geçmişe ait müzik biçiminden sonra iki keman, kontrbas ve org için bir dizi sonat bestelemiştir. Bunlardan ILCharles’a adanmış 12 tanesi 1683’te, 9 tanesi de karısı Francis tarafından 1697’de yayımlanmıştır. Purcell, oda müziğini ilk yıllardan sonra terketmiş-tir. Klavye müziği de yapıtlarında küçük bir yer tutar. Bu alanda yalnızca süitler, klavsen için küçük parçalar ve birkaç tane de org parçası bestelemiştir. Şükran ilahileri olan anthem’lerinin çoğunu 1680-1685 arasında yazmıştır. Anthem lerinin biçimi fantezilerinde olduğu gibi geleneklere sıkı sıkıya bağlıdır. Kilise için en incelikli besteleri olan bu yapıtlardan “My heart is inditing” (“Yüreğim Diyor ki”) 1685’te II.James’in taç giyme töreni sırasında söylenmiştir.
O dönemde İngiltere’de opera çalışmaları İtalyan etkisi altındaydı. Purcell gene de İngiliz müzikli tiyatrosuna önemli yapıtlar kazandırmıştır. Bu bestelerinden ilki ve bugünkü opera kavramına en yakın olanı 1689’da Nahum Tate’in (1652-1715) librettosu üstüne yazdığı Dido and Aeneas’dır. 1691 tarihli King A rthur ve Shakespeare’in Bir Yaz Gecesi Rüyası ’ndan uyarlanan 1692 tarihli The Fairy Queen (“Periler Kraliçesi”) ölümüne değin bestelediği, zengin melodilerle süslü sahne yapıtlarının en önemlileridir.
Son yıllarında 100’den fazla din dışı şarkı yazan Purcell’ın bu parçalarının birçoğu İtalyan solo kantatları çizgisindedir. Din dışı müziğinde, kısmen de anthemlerinde kullandığı en gözde yöntemi, kısa melodik cümlelerin en kalın tonda yinelenmesidir. Bu düzenleme neşeli parçalan canlandırdığı kadar, Dido and Aeneas’m veda sahnesinde olduğu gibi keder anlatımını da yoğunlaştırır. İkinci sonat dizisindeki ünlü chacon’da da, etkin sonuç veren bu tekniği kullanmıştır.
Yaşamı boyunca çok az yapıtı basılan Purcell’ın bütün yapıdan 1965’te 32 cilt olarak bir araya getirilmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Opera: Dido and Aeneas, 1689, Müzikli Tiyatro: King Arthur, 1691; The Fairy Queen, 1692, (“Periler Kraliçesi”); The Indian Queen, 1695, (“Hint Kraliçesi”). Vokal Müzik (dinsel): Od’lar; Anthemler; Te Deum andJuhilate, 1694. Vokal Müzik (din dışı): Catch’ler ve din dışı şarkılar. Oda Müziği: 13 Fantezi, 1680; 12Sonat, üç bölümlü, 1683; 9.Sonat, 4 bölümlü, 1697.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi