SCHACHT, Hjalmar (1877-1970) Alman devlet adamı. Weimar Cumhuriyeti ve Nazi iktidarı dönemlerinde maliye bakanlığı yapmıştır.
Horace Greely Hjalmar Schacht 22 Ocak 1877’de Schleswig’de Tingleff’te (bugün Danimarka’da) doğdu, 4 Haziran 1970’te Münih’te öldü. Varlıklı bir tüccar olan babasının ABD’ye göç etmesi üzerine çocukluğu orada geçti. Daha sonra Almanya’ya dönerek 1900’de Kiel Üniversitesi’nde iktisat öğrenimini tamamladı. 1903’te Almanya’nın büyük bankalarından Dresdner Bank’a girdi ve 1908-1915 arasmda bankanın genel müdür yardımcılığını yürüttü. I.Dünya Savaşı’nın ilk yıllannda Belçika’daki Alman işgal hükümetine mali danışmanlık yaptı. 1916’da Alman Ulusal Bankası’nın başına geçti.
I.Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Almanya’da, yüklü savaş tazminatlarını ödeyebilmek amacıyla sürekli para basıldığı ve bu nedenle enflasyonun olağanüstü boyutlara ulaştığı 1923’te Maliye Bakanlığı’nda parasal konularda özel uzman olarak çalışmaya başladı. Sıkı para politikası uygulayarak enflasyonun hızını azaltmayı başardı. “Markın kurtarıcısı” olarak kazandığı büyük ünle 1924 başında Merkez Bankası’nın (Reichsbank) başkanlığına getirildi. ABD kredilerinden yararlanılarak yeniden onarım yatırımlarının başlatıldığı bu yıllarda önemli ölçüde iktisadi canlanma sağlandı.
Schacht 1929’da Almanya’nın tazminat ödemelerini yeni bir plana bağlamak için Paris’te yapılan görüşmelerde Alman heyetine başkanlık yaptı. Dönüşünde milliyetçi çevrelerin etkisiyle görüşmelerde kabui edilmiş olan Young Planı’nı tanımadığını açıkladı ve görevlerinden istifa etti. Cumhuriyet hükümetini açıkça suçlayan yazılar yayımlamaya başladı. 1930’da Göring’ le, 1931’de Hitler’le tanışmasından sonra Nasyonal Sosyalistler’in ülkenin kurtarıcısı olacaklarına inanıp, bankacı ve sanayici dostlarının Naziler’i desteklemeleri için yoğun bir çaba içine girdi. Ekim 1931’de sağdaki partilerle Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi’ni bir araya getiren Harzburg Cephesi’nin kurulmasında ve devlet başkanı Hindenburg’un Ocak 1933’te Hitler’i başbakanlığa atamasında önemli rol oynadı. Hitler’in başbakan olmasından sonra 20 Şubat 1933’te Göring başkanlığında sanayiciler ve işadamlarının katıldığı gizli toplantının düzenlenmesinde ve Mart’ta yapılacak seçimler için Nazi Partisi’ne büyük parasal destek sağlanmasında etkili oldu.
Mart 1933’te Merkez Bankası başkanlığına, aynı yılın Ağustos’unda da maliye bakanlığına getirildi. Ülkede 6 milyon işsizin varlığı en önemli iktisadi sorun olarak çözüm bekliyordu. Schacht ağaçlandırma, yol yapımı gibi istihdam yaratıcısı kamu işlerini başlatarak yıl sonuna değin işsizliği üçte bir oranında azaltmayı başardı. Ancak Nasyonal Sosyalizm’in mucizesi olarak sunulan, işsizliğin birkaç yıl içinde tümüyle ortadan kaldırılması ise ülke ekonomisinin savaş sanayiine yönlendirilmesiyle gerçekleştirildi. Savaş ekonomisi konusunda tam yetkiyle donatılan Schacht, para değerini büyük bir ustalıkla ayarlayarak, yabancı ülkelerden kredi sağlayarak ve silahlanma hazırlıklarının gizlilik içinde yürütülmesi için çeşitli yöntemler kullanarak Nazi diktatörlüğünün iktisadi gücünün artırılmasında ve ordunun savaşa hazır duruma gelmesinde önemli rol oynadı.
Eylül 1936’da kabul edilen ve Almanya’nın dört yıl içinde kendine yeterli duruma gelmesini hedefleyen planın yürütülmesinden sorumlu olan Göring’le anlaşmazlığa düştü. Konan hedefleri ulaşılması olanaksız bulduğundan ve tam istihdam durumunda olan ekonominin sınırlarının zorlanmaması gerektiğini düşündüğünden maliye bakanlığından istifa etti. Ancak istifasının doğuracağı şaşkınlık ve tepkiden çekinen Hitler’in isteğini kabul ederek sandalyesiz bakan olarak hükümette kaldı. Askeri harcamaların aşırı boyutlara ulaşmasını eleştirince 1939’da Merkez Bankası başkanlığından alındı.
Temmuz 1944’te Hitler’e yönelik başarısız suikast girişimi içinde yer aldı ve yakalanarak toplama kampına gönderildi. Savaşın bitişinden sonra Nürnberg Mahkemesinde yargılandıysa da suçsuz bulunarak beraat etti. 1953’te Düsseldorf’ta özel bir banka kurdu. Ayrıca Endonezya, Suriye, İran, Mısır gibi azgelişmiş ülkelere mali danışmanlık yaptı.
• YAPITLAR (başlıca): Die stabilizierung der Mark, 1927, (“Markın İstikrara Kavuşturulması”); Das Ende der Repara-tionen, 1931, (“Tazminatların Sonu”); Grımdsaetze deut-schen Wirtschaftspolitik, 1932, (“Alman İktisat Politikasının Temelleri”); Das intemationale Scbulden und Kredit-problem, 1934, (“Uluslararası Borç ve Kredi Sorunu”); Abrechnung mit Hitler, 1948, (“Hitler’le Hesaplaşma”); 76 Jahre meines Lebens, 1953, (“Yaşamımın 76 Yılı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi