PREVERT, Jacques (1900-1977)
Fransız şair ve senaryo yazarı. İnce alaya dayanan neşeli üslubuyla 20.yy başkaldırı şiirinin önde gelen adlarından olmuştur.
4 Şubat 1900’de Paris yakınlarında Neuilly’de doğdu, Cherbourg yakınlarında Omonville’de öldü. 1920’lerin sonlannda Gerçeküstücülük’e ilgi duydu, Breton, Aragon, Desnos ve Yves Tanguy (1900-1955) gibi bu akıma bağlı şairlerle yakınlık kurdu. 1930’da, ilk şiirlerinden olan “Souvenirs de famille ou l’ange gardien” (“Aile Anıları ve Koruyucu Melek”) Bifur adlı dergide yayımlandı. Gazete ve dergilerde yayımlanan şiirlerini 1946’da Paroles (“Sözler”) adlı kitabında topladı. Daha sonraki yıllarda da yayımladığı şiir kitaplarıyla Fransa’nın önde gelen şairleri arasına girdi. 75. doğum yılı nedeniyle Fransa’da edebiyat çevreleri 1975’i Prevert yılı ilan ettiler.
Bir süre Gerçeküstücülük’e katılmış olmakla birlikte, Prevert’in şiiri, gerçeküstücü şiirden oldukça farklıdır. Dadacılık’ın da mirasçısı olduğu söylenebilirse de, Prevert, bu akımların etkilerini, sözlü halk şiiri ve La Fontaine, Villon gibi şairlerin temsil ettiği şakacı Fransız şiiri geleneğinin etkileriyle kaynaştırarak kendine özgü bir şiir yaratmıştır. Prevert kiliseyi, devleti, her türlü kurum ve yerleşik değeri uzlaşmazca karşısına alan bir şairdir. Zorbalık, baskı, savaş ikiyüzlülük, yalan dolan ve gösterişle örülü bir kültüre öfkeyle, ancak ince alayı da elden bırakmadan karşı çıkmıştır. Sert, keskin, saldırgan ve iğneleyici bir eleştirelliğin yanı sıra, nükteli ve şakacı bir anlatıma yer vermiş, durumları resmilikten ve ciddiyetten sıyırarak bir oyun havası içinde işlemiştir. Baskıyı ve beylik düşünceleri acımasız bir alaycılıkla yermiş, ancak öte yanda, Paris’in sokaklarından, âşıklardan, çocuklardan ve özgürlükten hüzünlü, ama güleç, yumuşak, sevecen, sıcak ve neşeli bir hava içinde söz edebilmiştir.
Prevert, günlük yaşamın çeşitli yönlerini olduğu kadar başkaldırısını da yalın ve espirili bir söyleyişle dile getirmiştir. Rahat, akıcı, dolaysız ve kendiliğinden, hatta zaman zaman kaba bir üslupla, konuşurmuşçasına yazmıştır. Doğaçlama havasını taşıyan şiirleri birer şarkı niteliğindedir. Nitekim Macar asıllı Fransız besteci Josef Koşma (1905) onun bazı şiirlerini bestelemiş ve bunlar Fransa’da birçok kesimden insanın, özellikle de II.Dünya Savaşı sonrası gençliğinin benimsediği başkaldırı şarkıları olmuştur. Prevert, dilin tüm olanaklarından yararlanan bir şairdir. Düzensizce bir araya getirilmiş sözcükler, sözcük oyunları, çarpıcı tekrarlar, argolu bir dil ve beklenmedik imgelerle, okuyucuyu hazırlıksız yakalayan, şaşırtıcı ve eğlenceli bir şiir üslubu geliştirmiş, Fransa’da en çok okunan şairler arasına girmiştir.
Prevert, 1930’ların ortalarından 1940ların ortalarına değin Fransız sinemasının önde gelen senaryo yazarlarından biri olmuştur. Bu dönem Fransız sinemasında gelişen Şiirli Gerçekçilik akımım, özellikle de bu akıma bağlı yönetmenlerden J.Renoir’ı ve M.Carne’yi etkilemiştir. Carne ile uzun süre birlikte çalışan Prevert, onun Les enfants du paradis (“Cennetin Çocukları”) gibi birçok filminin senaryo ve diyaloglarım yazmıştır. Jean Gremillon (1901-1959), Autant-Lara (1903) ve kardeşi Pierre Prevert’in (1906) çektiği filmlerin de senaryolarını yazmış, birkaç filmde de rol almıştır. Fabrika, miting ve sokaklarda oyunlar sahneye koyan militan bir topluluk olan Groupe Octobre’da da çalışmış, onlar için birkaç küçük oyun hazırlamıştır. Ayrıca animasyon ve yapıştırma resim (kolaj) çalışmaları da vardır.
YAPITLAR (başlıca): Şiir: Paroles, 1946, (“Sözler”); Hıstoires (A.Vordet ile), 1946, (“Öyküler”); Spectacle, 1951, (“Gösteri”); La pluie et le beau temps, 1955, (“Havadan Sudan”); Latras, 1965, (“Karmakarışık”); /maginaires, 1970, (“Hayaller”); Choses et autres, 1972, (“Şeyler ve Başkaları”); Hebdomadaires, 1977, (“Haftalıklar”); Arbres, 1976, (“Ağaçlar”). Düzyazı: Soleil de nuit, (ö.s.), Janine Prevert ve A.Laster (der.), 1981, (“Gece Güneşi”). Senaryo: Le erime de Monsieur Lange, 1936, (“Bay Lange’ın Cinayeti”); Drole de drame, 1937, (“Tuhaf Bir Dram”); Quaides brumes, 1938, (Sisler Rıhtımı); Le jour se leve, 1939, (“Gün Doğuyor”); Les visiteurs du soir, 1942, (Gece Ziyaretçisi); Les enfants du paradis, 1945, (“Cennetin Çocukları”); Les port.es de la nuit, 1946, (“Gecenin Kapıları”).
KAYNAKLAR: G.Guillot, Les Prevert, 1966; J.Queval, Jacques Prevert, 1955.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi