ROSS, James Clark (1800-1862)
İngiliz, kâşif. Kuzey manyetik kutup noktasının keşfine katılmış, Antarktika’ ya araştırma seferleri düzenlemiştir.
15 Nisan 1800’de Londra’da doğdu, 3 Nisan 1862’de Buckinghamshire bölgesindeki Aylesbury’de öldü. Kraliyet Donanma Okulu’nda öğrenim gören Ross, daha ordudaki ilk yıllarında, Kuzey Buz Denizi’ne düzenlediği araştırma gezileriyle tanınan amcası Sir John Ross’un (1777-1856) etkisiyle kutup bölgelerinin keşfine ilgi duymaya başladı. İlk Arktik bölge seferine 1818’de amcası ile birlikte çıktı. 1819-1827 arasında İngiliz kâşif William Edward Parry’nin (1790-1855) Kuzeybatı Geçidi’ni araştırma gezilerine katıldı. Gösterdiği başarılar nedeniyle filo komutanlığına yükseltildikten sonra 1831’de yine John Ross ile son kuzey seferini yaptı. 1839’dan başlayarak da,Antarktika kıtasının araştırılmasını ve Güney manyetik kutup noktasının belirlenmesini amaçlayan geziler düzenledi. 1844’te “Sir” unvanıyla ödüllendirilen Ross, 1848’de de Royal Society üyeliğine seçilmiştir.
Parry ile Kanada’nın kuzeyindeki 75° enleme değin ilerleyen, 1831’deki gezi sırasında da Parry Adaları’nın yakınlarındaki Kuzey manyetik kutup noktasını belirleyen Ross en önemli başarısına, Antarktika kıyısına düzenlediği seferler sırasında ulaştı. Bu bölgeye ilişkin ilk bilgileri 19.yy başlarında balina avcıları toplamış, kıtayı ilk gören ise, 1820’de Rus kâşif Fabian Bellinghausen (1778-1852) olmuş, daha sonraları İngiliz kâşif Edward Bransfield (1795-1852) ile Fransız denizci Dumont d’Urville (1790-1842) yeni keşiflerde bulunmuşlardı. Ross’un “Erebus” ve “Terror” gemileriyle 1839’da başlattığı seferin asıl amacı, manyetik gözlemler yapmak ve Güney manyetik kutup noktasına ulaşmaktı. Kıtanm batıdan dolaşılmasını içeren 2 yıllık bir yolculuktan sonra, 1841’de, bugün Ross Denizi ve Victoria Toprakları olarak adlandırılan bölgeleri keşfeden Ross, Victoria Toprakları’nda geçirdiği kışın ardından manyetik kutup noktasına gitmekten vazgeçerek, Antarktika içlerine yöneldi ve kendi adıyla anılan adaları buldu, burada belirlediği iki yanardağa gemilerinin adını verdi. 160° doğu ve 160° batı boylamları arasında yayılan Ross Şelfbuzu’na ilişkin araştırmalar yaptıktan sonra da Graham Toprakları kıyı şeridinin haritasını çıkardı ve Weddell Denizi’nin çevresinden dolaşarak ülkesine döndü.
Ross, manyetik güney kutbuna ulaşmayı başaramamışsa da, Antarktika gezisinin önemli coğrafik, zoolojik, meteorolojik ve jeolojik bulgular içeren sonuçlarını yayımlayarak, bu kıtanın keşfinde önemli bir adım atmayı başarmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): A Voyage of Discovery and Research in the Southern and Antarctic Regions, 1847, (“Güney ve Antarktik Bölgelerde Bir Keşif ve Araştırma Gezisi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi