ROBINSON, Joan (1903-1983) İngiliz, iktisatçı. Neo-Klasik iktisadın statik denge çözümlemesine, sermaye ve bölüşüm kuramına yönelttiği eleştirileri ve eksik rekabet kuramı ile tanınmıştır.
31 Ekim 1903’te Camberley’de doğdu, 5 Ağustos 1983’te öldü. Londra’daki St.Paul’s Girls’ School’da ve Cambridge Üniversitesi Girton College’da eğitim gördü. 1926’da, farklı piyasa yapıları konusundaki çalışmalarıyla tanınmış iktisatçı E.A.G.Robinson ile evlendi. 1931’de Cambridge Üniversitesi’ne yardımcı öğretim görevlisi olarak giren Robinson, 1937’de öğretim üyesi, 1965’te de aynı üniversiteden emekli olan kocasının yerine profesör oldu. 1973’te üniversitedeki görevinden emekli oldu.
Joan Robinson’un ilk önemli yapıtı 1933’te yayımlanan Economics of lmperfect Competition’ân. (“Eksik Rekabetin İktisadı”). Robinson bu yapıtında Piero Sraffa’nın ortaya attığı bir sorunun yanıtını aradı. Sraffa 1926’da yayımlanan bir makalesinde, ölçeğe göre artan getirinin sonucu olarak ortaya çıkan azalan birim maliyetlerin, tam rekabet piyasasında dengeyi olanaksız kılacağını ileri sürmüştü. Sraffa’ya göre, firmaların negatif eğimli talep eğrilerine sahip olması durumunda, maliyetlerin azalmasına karşın denge kurulabilirdi. Ne var ki negatif eğimli talep eğrisi Neo-Klasik iktisadın tam rekabet varsayımı ile çelişmekteydi. Robinson, Sraffa’ mn bu görüşünü kendisine başlangıç noktası olarak seçmiş ve tüm değer kuramını bir eksik rekabet modeli çerçevesi içinde ele almanın gerekli olduğunu göstermiştir. Ayrıca, statik denge kuramının içsel mantığının üzerine giderek, ücretlerin işgücünün marjinal üretkenliği tarafından belirlendiği görüşüne karşı kanıtlar getirmiştir. Farklı maliyet ve talep koşullarında eksik rekabetin egemen olduğu piyasalarda fiyat oluşumunun incelendiği bu yapıtın önemi, Neo-Klasik iktisadın tersine, tam rekabetin değil eksik rekabetin genel durum olarak ele alınmasından kaynaklanmaktadır.
Cambridge Tartışması
Robinson daha 1950’lerde Neo-Klasik sermaye ve bölüşüm kuramını eleştirmeye başlamış ve ünlü Cambridge Tartışması’nin öncüsü olmuştur. Neo-Klasik sermaye ve bölüşüm kuramının temel taşı olan üretim fonksiyonu sermayenin ölçülmesini gerektirmekteydi. Robinson, Sraffa’nın modelinden de yararlanarak, sermayenin göreli fiyatlardan ve bölüşümden bağımsız olarak ölçülemeyeceğini göstermiştir. Sermayenin ölçülememesi, Neo-Klasik iktisadın bölüşüm kuramının özünü oluşturan marjinal üretkenlik kuramını da geçersiz kılmaktadır. Robinson’a göre sorun, Neo-Klasik iktisadın denge durumu ile ilgilenip zamanı dışlamasından kaynaklanmaktadır. Robinson’un eleştirisi, başını Samuelson ve So-low’un çektiği Neo-Klasik iktisatçılar ile Robinson ve diğer Cambridge’li iktisatçılar arasında,Cambridge Tartışması diye bilinen 1960’lı ve 1970’li yılları kapsayan uzun süreli bir tartışmanın özünü oluşturmuştur. Bu tanışmada Robinson, sermaye ve bölüşüm sorunlarının statik dengeye dayalı bir yapı içinde değil, yeniden üretim süreci içinde anlamlı bir şekilde ele alınabileceğini vurgulamıştır.
Neo-Klasikleri eleştirisi
oan Robinson’un Economics oflmperfect Competi-tion ile başlayan Neo-Klasik iktisat eleştirisi, Economic Heresies: Some Old Fashioned Çtuestions in Economic Theory (“İktisadi Sapkınlıklar: İktisat Kuramında Bazı Eski Moda Sorular”) adlı yapıtında doruk noktasına ulaşmıştır. Robinson’a göre tekeller, kapitalist rekabet sürecinin doğası gereği ortaya çıkar ve gelişirler. Büyük firmaların giderek daha da büyümesi, ölçek ekonomilerinden çok, bu firmaların sahip oldukları mali güçten kaynaklanır. Günümüzün gelişmiş kapitalist ekonomilerinde “tekelci rekabet”ten çok “tekeller arası rekabet” geçer-lidir. Bu Robinson’un, Chamberlin’in ürün farklılaştırmasına dayalı “tekelci rekabet” modeline yönelttiği bir eleştiridir.
Robinson, kökeni Adam Smith’e dayanan, “kişilerin kendi çıkarları peşinde koşmalarının toplumsal yaratı da artırdığı” görüşünü de eleştirir ve bunun günümüz Neo-Klasik iktisadının temelini oluşturduğuna işaret eder. Piyasa sisteminin, farklı karar birimlerinin karar ve davranışları arasında uyumu sağlayarak dengeye ulaşmasının söz konusu olamayacağını, tersine enflasyon ve işsizlik gibi dengesizliklerin, sistemin doğasından kaynaklandığını ve süreklilik kazandığını öne sürer. Ona göre, modern kapitalizm çok kritik bir dönemden geçmektedir. Gelişmiş kapitalist ülkeler enflasyon ve işsizlik sorunlarım çözseler ve çalışır bir uluslararası para sistemi oluş-tursalar bile, pek çok sorun varlığını sürdürecektir. Çünkü, kapitalizm yoksulluğu ortadan kaldırmayı,geri kalmış ülkelere ciddi bir biçimde yardım etmeyi ve silahlanma yarışı olmaksızın varlığını sürdürmeyi başaramamıştır. Robinson’a göre halkı bu tehlikelere karşı uyarmak, aydınlatmak iktisatçıların görevi olmalıdır. Ne var ki, bu konuda iktisatçıların önündeki en büyük engel, kapitalist dünyayı insanların refahını en yüksek düzeye çıkaracak bir düzen olarak gösteren Neo-Klasik iktisadın kuramsal çerçeveleridir. İktisadi düşüncenin evrimini incelediği Economic Philosophy (“İktisadi Felsefe”) adlı yapıtında, Neo-Klasik iktisadın belirli metafiziksel varsayımlara ve ideolojik kavramlara dayalı olduğunu da göstermiştir.
Robinson, Mareist iktisadı incelediği An Essay on Marxian Economics (“Marxist İktisat Üzerine Bir Deneme”) adlı yapıtında başta azalan kâr hadleri yasası olmak üzere pek çok Marxist görüşe de karşı çıkmıştır. Ancak, Mare’ın ortaya attığı sorunların büyük önem taşıdığı kanısındadır. Bu nedenle, Robinson, Marx’ın özellikle yeniden üretim şemalarından yararlanmakla kalmamış, iktisadın umudunun Mant’ın ortaya koyduğu soruları yanıtlamaya yönelmekte olduğunu savunmuştur.
. YAPITLAR (başlıca) •.Economics of Imperfect Competition, 1933, (“Eksik Rekabetin İktisadı”); Essays in the Theory of Employment, 1937, (“İstihdam Kuramı Üstüne Denemeler”); Introduction to the Theory of Employment, 1937, (“İstihdam Kuramına Giriş”) An Essay on Mandan Economics, 1942, (“Maraist İktisat Üzerine Bir Deneme”); The Rate oflnte-rest and Other Essays, 1952, (“Faiz Haddi ve Diğer Denemeler”); The Accumulation of Capital, 1956, (“Sermaye Birikimi”); Exercises ın Economic Analysis, 1960, (“İktisadi Çözümlemede Denemeler”); Economic Philosophy, 1962, (“İktisadi Felsefe”); Essays in the Theory of Economic Grouıth, 1962, (“İktisadi Büyüme Kuramı Üzerine Denemeler”); Economics: An Awkward Comer, 1966, (“İktisat: Garip Bir Dönemeç”); The CulturalRevo/ution in China, 1969, (“Çin’ de Kültür Devrimi”); Freedom andNecessity: An Introduction to the Study of Society, 1970, (“Özgürlük ve Zorunluluk: Toplum İncelemesine Giriş”); Economic Heresies: So-me Old Fashioned Çtuestions in Economic Theory, 1971, (“İktisadi Sapkınlıklar: İktisat Kuramında Bazı Eski Moda Sorular”); Introduction to Modern Economics (John Eatwell ile), 1973, (“Modern İktisada Giriş”); Aspects of Development and TJnderdevelopment, 1979, (“Kalkınma ve Geri Kalmışlığın Yönleri”); The Generali sation of the General Theory and Other Essays, 1979, (“Genel Kuram’m Genellemesi ve Diğer Denemeler”).
• KAYNAKLAR: Y.Akyüz: “Joan Robinson: Bir Devir Tarih mi Oluyor?”, Yapıt, Sayı 1, 1983.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi