PYM, John (1584-1643)
İngiliz siyaset adamı. Kral I.Charles’a karşı sürdürülen parlamenter muhalefetin önderlerindendir.
Bridgewater yakınlarındaki Brymore’da doğdu, 8 Aralık 1643’te Londra’da öldü. Oxford’daki Broadgates Hall’da ve Middle Temple’da öğrenim gördü.
17.yy’ın başında İngiltere önemli dönüşümler geçirmekteydi. Denizaşırı ticaretin gelişmesi sonucu özellikle yün üretimi ve ticaretiyle uğraşan yeni bir soylu sınıf ortaya çıkmıştı. Parlamento içinde etkin bir biçimde temsil edilen bu yeni sınıf kraliyet karşısında siyasi gücünü artırmak istemekteydi. 1625’te tahta çıkan I.Charles’ın parlamentonun onayını almaksızın vergiler toplamaya yönelmesi, parlamento ile krallık arasındaki çelişkinin daha da artmasına yol açmıştı. Kralın Anglikan Kilisesi’ne bağlı, karısının ise Katolik oluşu sorunun dinsel yanını oluşturmaktaydı. Çoğunluğunu Protestanlık’ın Püriten mezhebine bağlı kişilerin oluşturduğu parlamento üyeleri kralın Ingiltere’ye Katolik dinini geri getireceği kuşkusundaydılar.
1621’de Avam Kamarası’na seçilen Pym, kısa zamanda parlamentonun önderleri arasına girdi. 1628’de Charles’a sunulan “Haklar Dilekçesi”nin hazırlanmasına katkıda bulundu. Dilekçede, parlamentonun onayı olmaksızın vergi toplanmaması, özel orduların kaldırılması, nedensiz ve yasalara aykırı tutuklamalara son verilmesi isteniyordu. Dilekçeyi kabul etmeyen I.Charles 1629’da parlamentoyu dağıttı.
Bu tarihten sonra Pym, Amerika’daki İspanyol sömürgeleriyle ticaret yapan bir şirketin mali yöneticiliğini yaptı. I.Charles’ın ülkeyi parlamentosuz yönettiği 1629-1640 arasındaki 11 yıl boyunca bu şirket, krallığın mutlakiyetçi yönetimine karşı 1640’larda verilen mücadelede öncü rol oynayacak kişileri bir araya getirdi.
I.Charles’ın İskoçya’da Anglikan Kilisesi’nin bir benzerini yaratma girişimi 1638 baharında güçlü bir ayaklanmaya yol açtı. Bu ayaklanmayı bastırabilmek için paraya gereksinim duyan I.Charles, Nisan 1640’ta “Kısa Parlamento” olarak anılan yeni bir parlamento toplamak zorunda kaldı. Ancak, bu yeni parlamento kralın istediği yeni vergileri onaylamak yerine, Pym önderliğinde eski isteklerini yineleyen yeni bir dilekçe hazırladı. Bunun üzerine parlamento Mayıs ayında yeniden dağıtıldı. Ancak, İskoçlar’m Kuzey İngiltere’ye girmesi ve büyük bir tazminat karşılığı işgale son vermesi, I.Charles’ı Kasım 1640’ta “Uzun Parlamento” adıyla tarihe geçen yeni bir parlamento toplamaya zorladı.
Pym önderliğinde parlamentoda sürdürülen mücadele sonunda, kralın danışmanlarından Lord Strafford ölüme mahkûm edildi. Ekim 1641’de İrlanda’da başlayan bir ayaklanmayı bastırmak için hazırlanan ordunun kendisine karşı kullanılabileceğinden kuşkulanan parlamento, kralın ordunun komutanlığı için gösterdiği adaya karşı çıktı ve krala bir muhtıra verilmesini kararlaştırdı. Kasım 1641’de “Büyük Protesto” adı verilen belge krala sunuldu. Belgede ülkedeki karışıklıkların sorumlusu olarak kral gösteriliyordu. Gerilimin giderek artması üzerine I.Charles, Ocak I642’de aralannda Pym’in de bulunduğu 5 milletvekilinin tutuklanmasını emretti. Ancak Londra halkının milletvekillerinin yanında yer alması nedeniyle onları tutuklamayı başaramayan Charles, Londra’yı terk etmek zorunda kaldı. Ağustos 1642’de Charles’ın York kentinde kraliyet sancağında adamlarını toplamasıyla İngiliz İç Savaşı başlamış oldu.
İç Savaş sırasında parlamento ordusuna gerekli parasal desteği sağlamak amacıyla yeni bir vergi sistemi düzenleyen ve kontluklar arasında eşgüdümü sağlayacak birlikler kuran Pym, ölümüne değin parlamentonun birliğini korumak için çalıştı.
• KAYNAKLAR: S.R.Brett, John Pym, 1183-1643: The Statesman of the Puritan Revolution, 1940; J.H.Hexter, The Reign of King Pym, 1941; G. Smith, Three English Statesmen, 1867; C.E.Wade, John Pym, 1912.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi