John Ray (1627-1705)
John Ray, 17. yüzyıl İngiliz doğa bilimci ve botanikçidir. Genellikle "modern botanik biliminin kurucusu" olarak kabul edilir. 1627'de doğan Ray, bitkilerin sınıflandırılması ve türler arası ilişkilerin incelenmesi üzerine önemli çalışmalar yapmıştır.
Bitki sınıflandırmasındaki sağlam sistemiyle olduğu kadar, zooloji ve doğa felsefesi alanındaki yapıtlarıyla da çağının en etkili bilim adamlarından biridir.
29 Kasım 1627'de Essex'teki Black Notley kasabasında doğan ve 17 Ocak 1705'te aynı yerde vefat eden John Ray, orta halli bir demirci ustasının oğluydu. Burslu bir öğrenci olarak eğitim aldığı Cambridge'deki Trinity College'ı 1648'de tamamladıktan sonra, bir sonraki yıl öğretim kadrosuna katıldı. On üç yıl boyunca Eski Çağ kültürü, Yunanca ve matematik dersleri vermenin yanı sıra okul bahçesinde çeşitli bitkiler yetiştirerek botanik araştırmaları yaptı. Cambridge çevresinde topladığı yerel bitki örtüsüne dair bilgi ve gözlemlerini derleyerek 1660'ta "Catalogus plantarum circa Cantabrigiam nascentium" adlı eserini yayımladı. Bu eser, genellikle "Cambridge Kataloğu" olarak bilinir ve dokuz yıllık bir çalışmanın ürünüdür. Daha sonra, tüm İngiltere'nin bitki örtüsünü tanımlayıp sınıflandıracak çok daha kapsamlı bir katalog hazırlama planları yapmıştı. Ancak, 1660'ta papaz olduğu için, Trinity College'ın gelenekleri gereği, II. Charles'ın 1662 tarihli emriyle, Anglikan Kilisesi'ne bağlılık yemini etmeye zorlanınca, Püriten inançları nedeniyle yemin etmeyi reddettiği için öğretim görevine son verildi.
Cambridge'den ayrıldıktan sonra, Ray'in dostları ve öğrencileri, özellikle de en büyük yardımcısı olan varlıklı ve cömert dostu Francis Willughby, onu yalnız bırakmadılar. Aynı zamanda, Ray'in büyük projelerini gerçekleştirmesi ve yaşamı boyunca araştırmalarını sürdürmesi için gerekli finansal desteği sağladılar. 1667'de Royal Society'nin üyeliğine seçilen Ray, on yıl boyunca Willughby'nin çeşitli kırsal malikanelerinde yaşadı ve birlikte neredeyse tüm Avrupa'yı dolaştılar. Ancak, 1672'de genç yaşta vefat eden Willughby'nin ardından, Ray yeni evlendiği karısıyla birlikte Black Notley'e yerleşti.
Ray, derlediği bilgilerle botanik ve zooloji alanlarında önemli çalışmalar yaptı. Bitkiler üzerine yapılan araştırmaları üstlenirken, hayvanlar dünyasının araştırılmasını Willughby'ye bıraktı. Ray'in yaklaşık kırk üç yıl süren çalışması, tüm canlıların dünyasını kapsayan büyük bir yapıt ortaya koymuştur. İkili adlandırma sistemiyle bitkilerin ve hayvanların sınıflandırılmasında sağlam ilkeler geliştirdi.
Ray, ayrıca Willughby'nin bıraktığı notları derleyerek balıklar ve kuşlar üzerine önemli çalışmalar yayımladı. "Ornithologiae" adlı eseri, kuşların anatomisi, yaşam biçimleri ve ekolojik özelliklerine göre sınıflandırılması gibi yenilikler getirdi ve o dönemde önemli bir referans haline geldi.
Ray'in sınıflandırma sisteminin genel ilkelerini tanıttığı en önemli yapıtı, "Methodus Plantarum Nova" ("Yeni Bitki Sınıflandırma Yöntemi") adlı eseridir. Bu çalışmada, tohum yaprağının (çenek) taksonomide temel bir ölçüt olduğuna inanarak, birçenekli ve iki-çenekli bitkilerin ayrımını temel alan bir sınıflandırma sistemi önermiştir. Ray'in başyapıtı olarak kabul edilen "Historia Plantarum" ("Bitkilerin Tarihi") da bu sınıflandırma sistemine dayanır. 1686 ile 1704 arasında yayımlanan üç ciltlik bu büyük botanik ansiklopedisinde, her bir bitki türünün adını, morfolojik özelliklerini, dağılımını, yaşam koşullarını ve tıbbi kullanımını tanımlamıştır. Ayrıca, pistil ve stamenin bitkilerin eşeylik organı olduğunu belirten önemli bilgiler de vermiştir.
Ray, ölümünden sonra yayımlanan "Historia Insectorum" ("Böceklerin Tarihi") adlı eseriyle omurgasızlar zoolojisine de büyük bir katkıda bulunmuştur. Ayrıca, dinsel içerikli yapıtlarıyla çağdaşlarını etkilemiş ve İngilizce terim ve deyimleri kapsayan büyük bir etimoloji çalışması da bırakmıştır. Ray, doğabilimci olarak, Tanrı'nın eserinin büyüklüğünü sergilemekle görevli olduğunu ifade etmiş ve çalışmalarıyla bilim dünyasına önemli katkılar yapmıştır.
John Ray'in başlıca Eserleri:
"Catalogus Plantarum circa Cantabrigiam nascentium" (1660) - "Cambridge Dolaylarında Yetişen Bitkiler Katalogu"
"Catalogus Plantarum Angliae et Insularum Adjacentium" (1679) - "İngiltere ve Komşu Adaların Bitki Katalogu"
"Collections of English Words" (1673) - "İngilizce Sözcükler Derlemesi"
"Francisci Willughbeii Ornithologiae" (1676) - "Francis Willughby'nin Ornitolojisi"
"Methodus Plantarum Nova" (1682) - "Yeni Bitki Sınıflandırma Yöntemi"
"Historia Piscium" (1686) - "Balıkların Tarihi"
"Historia Plantarum" (1686-1704) - "Bitkilerin Tarihi" (3 cilt)
"Synopsis Methodica Stirpium Britanicarum" (1690) - "Britanya Bitkilerini Sınıflandırma Yönteminin Özeti"
"The Wisdom of God" (1691) - "Tanrı'nın Hikmeti"
"Three Physico-Theological Discourses" (1693) - "Üç Fiziksel-Tanrıbilimsel Söylev"
"Synopsis Animalium Quadrupedum et Serpentini" (1693) - "Dört Ayaklı Hayvanlar ve Yılanlar Üstüne Özet Bilgiler"
"Historia Insectorum" (1710, ölümünden sonra yayımlandı) - "Böceklerin Tarihi"
"Synopsis Avium et Piscium" (1713, ölümünden sonra yayımlandı) - "Kuşlar ve Balıklar Üstüne Özet Bilgiler"
Bu yapıtlar, botanik, zooloji, ornitoloji, etimoloji ve fiziksel-tanrıbilim gibi çeşitli alanlarda önemli katkılar yapmıştır.