REINHOLD, Kari Leonhard (1758-1823)
AvusturyalI filozof. Kant’ın düşüncelerini, kendi felsefe anlayışıyla uzlaştırarak, yaymaya çalışmıştır.
26 Ekim 1758’de Viyana’da doğdu, 10 Nisan 1823’te Kiel’de öldü.l772’de Cizvit Koleji’ne girdi,iki yıl din öğrenimi gördükten sonra, okulun kapanması üzerine, Barnabitler Koleji’ne yazıldı, 1782’de bu kurumda rahip adaylarına felsefe ve tanrıbilim okutmakla görevlendirildi. 1783’te Leipzig Üniversitesi’nde bir süre daha felsefe okudu, Weimar’a gitti, kızıyla evlendiği yazar Wieland’ın çıkardığı Mercure Allemand adlı gazetede, özellikle Kant’ın felsefesini açıklayıcı nitelikte yazılar yazmaya başladı. Bu yazılarının iki cilt olarak basılmasıyla büyük ün sağladı, 1790’da Jena Üniversitesi’nde felsefe profesörü oldu. 1794’te Kiel Üniversitesi’ne atandı, 1796’da Berlin Bilimler Akademisi’nin açtığı bir yarışmayı kazandı. Bütün çalışmalarını Kiel Üniversitesi’ndeki görevi süresinde felsefe, metafizik ve tanrıbilim konularmda toplayan Reinhold eleştirici bir yöntemi benimsemiştir. Ona göre bir sorunu açıklamak için, ayrıntılarına değin incelemek, en küçük öğelerine inmek gerekir.
Reinhold’un felsefesi Kant’ın geliştirdiği düşünce dizgesinin, daha geniş bir anlayış ortamında, açıklanmasına dayanır. Ona göre bilgi sorununun çözümünde en güvenilir yöntemi bulan Kant’tır. Bu yöntem bilgiyi, kaynağındaki temel öğeleri aydınlığa çıkararak, usla olan önsel (a priori) bağlantıları içinde yakalamış, her türlü gizemci ve kuşkucu kurama son vermiştir. Bilgi insan sorunuyla ele alınmalıdır, çünkü insan bir anlık varlığıdır ve düşünme yetisi anlıktadır. Kant,geliştirdiği eleştirici yöntemle, metafiziği çıkmazlardan kurtarmış, özellikle gelenekçi metafiziğin olanaksızlığını ortaya koymuştur. Kant’m bu eleştirici yöntemiyle sorunlara yaklaşan Reinhold için bilgi konusundaki yanılmaların kaynağı eski metafiziğin tutarsızlığıdır. Bu metafizik bütün sorunlara çözüm getireceği savıyla ortaya atılmasına karşılık us ölçülerine uyma gereği duymamış, bir takım varsayımlarla yetinmiştir. Fizik dışında kalan deney bilimleri bile, uzun süre, metafiziğin etkisinde kalarak deney-us bağlantısını kurma gereği duymamış, bu yüzden istenen olumlu sonuca varılamamıştır. Öte yandan estetik, ahlak, hukuk gibi bilimler de verimli bir yol bulamamış, metafiziğin geçirdiği sarsıntıdan kurtulamamıştır.
Bilimlerin yanılgıdan kurtulması için sağlam bir tabana oturtulması gereğini savunan Reinhold, bu tabanın us ilkelerine dayalı felsefe olabileceği kanısındadır. Bu felsefe deney verilerinin değerini, us ilkelerinin yönlendirici gücünü, iç ve dış evrenin anlaşılmasında düşünme yetilerinin etkisini açıklığa kavuşturacak nitelikte olmalıdır. Felsefenin odağını oluşturan bilgi kuramı, temel ilkeleri, evrensel ilkeye dönüştürmelidir. Bilginin kendi temel ilkeleri zaman, uzay, nedensellik gibi kavramlarla dile getirilir. Bunlar anlıkta önsel olarak vardır. Kant’ın üzerinde durmadığı bu evrensel ilke sorunu Reinhold, onun bilgi kuramma dayanarak, gündeme getirmiştir. Reinhold’a göre bilginin doğuşunda etkili olan değişik kaynaklar vardır. Kant kendi psikolojisine dayanarak bunları göstermiş, ancak aralarında bağlantı kurmamıştır. Oysa bu bağlantı gereklidir ve onu kuracak olan da tasarım ilkesidir (principium repraesentationis). Tasarım ilkesi, tinde bulunan bütün kategorilerden bağımsızdır ve bilgiden önce gelir. Çünkü bilgi tasarım ilkesinin ürünüdür. Tasarım ilkesi ise özneyle nesnenin bilinçte birliğe ulaşmasıdır. Bilinç bir yeti olması nedeniyle tasarımdan ayrı bir varlık gibi görülemez. Reinhold’un geliştirdiği bu kurama göre tasarım yetisi, tasarım ilkesi ve bilinç değişik adlarla anılan bir varlıktır, hepsi özdeştir.
Tasarım bütün düşünce türlerini, sezgiyi duyularla ilgili duyarlığı da kapsar. Us, duyarlık, anlık, algı yetisi ve kavrayış gücü gibi bütün yetiler tasarım yetişince kuşatılır. İşte felsefenin, bilgi kuramının, düşünme eyleminin temelini oluşturan ve yalnız insanda bulunan bu tasarım yetisidir. Reinhold’a göre usun temel yasaları bütün nesnel varlıklar için de geçerlidir, çünkü varlık alanı usa uygun bir düzen içindedir. Usun doğayı bilmeye çalışması da bu yasalar arasındaki özdeşlikten dolayıdır.
Reinhold’un felsefe anlayışı, sonraki dönemlerde, Kant’la ilgili çalışmalara temel olmuş, özellikle Yeni Kantçılık akımı onun görüşlerinden esinlenmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Briefe über die Kant’sche Philosophie, 1786, (“Kant Felsefesi Üstüne Mektuplar”); Versuch einer neuen Theorie des menschlichen Vorstellungsvermögens, 1789, (“Yeni Bir İnsan Tasarım Yetisi Üstüne Deneme”); Über das Fundament des philosophischen VPissens, 1791, (“Felsefe Bilgisinin Temeli Üstüne”).
• KAYNAKLAR: A.Klemmt, K.L.Reinhold’s Elementar-philosophie, 1958; A.Pfeifer, Die Philosophie der Kantperiod Reinhold, 1935.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi