POBEDONOSTSEV, Konstantin Petroviç (1827-1907)
Rus siyaset adamı. Milliyetçi ve muhafazakâr görüşleri doğrultusunda Rusya’da mutlakiyetçi düzenin güçlenmesi için çalışmıştır.
21 Mayıs 1827’de Moskova’da doğdu, 23 Mart 1907’de St. Petersburg’da öldü. 1841-1846 arasında St.Petersburg’da Oldenburg Hukuk Okulu’nda öğrenim gördükten sonra çeşitli devlet görevlerinde bulundu. Rus medeni hukukunun ve kurumlarımn tarihi üzerine yazdığı yazılarının beğenilmesi üzerine 1859’da medeni hukuk dersleri vermek üzere Moskova Üniversitesi’ne çağrıldı. Bilgisi ve çalışmalarıyla çar II. Aleksandr’ın ilgisini çekerek çarın oğullarına özel öğretmenlik yapmakla görevlendirildi. 1865’te Moskova Üniversitesi’ndeki görevini bırakarak St. Petersburg’a gitti ve çarın oğullarının sürekli öğretmenliğini üstlendi. 1868’de Senato, 1872’de de devlet konseyi üyeliğine atandı. 1880-1905 arasında Ortodoks Kilisesi Yüksek Ruhani Meclisi’ nin başkanlığını yaptı.
Öğretmenliğini yaptığı büyük dük Aleksandr Aleksandroviç’in 1881’de III. Aleksandr adıyla tahta çıkmasından sonra, ona danışmanlık yaparak milliyetçi ve mutlakiyetçi görüşleri doğrultusunda yönetsel ve siyasi kararları etkiledi. Çarın Loris-Melikov tarafından hazırlanan yönetsel reform programını reddetmesinde ve ulusal azınlıklarla liberal görüşlü kişilere karşı baskıcı önlemler almasında önemli rol oynadı.
Koyu bir Ortodoks olan Pobedonostsev, dinin toplum düzeni açısından büyük önemi olduğunu vurgulayarak, Ortodoksluk’un devlet dini olarak daha da güçlendirilmesini, Protestanlar’a, Katolikler’e ve Museviler’e karşı mücadele etmek gerektiğini savundu. Ulusal azınlıkların Kuşlaştırılması için çalıştı. Yükseköğrenim olanaklarının yalnızca toplumun en üst sınıflarından gelenlerle ve üstün bir yeteneğe sahip kişilerle sınırlı tutulması gerektiğini vurguladı. Batı’da gelişen demokratik ve anayasal yönetim düşüncelerinin ülkeye girmesine engel olunması gerektiğini savundu.
III. Aleksandr’m ölümünden sonra tahta çıkan II.Nikolay’ın iktidarı sırasında Pobedonostsev’in yönetimdeki etkisi giderek azaldı. Bu dönemde yayımladığı Moskovski sbomik (“Moskova Derlemesi”) adlı kitabında siyaset felsefesini sergiledi. Batı demokrasisinin ve parlamenter yönetim biçiminin ahlaki bir çöküşe ve yozlaşmaya neden olduğunu ileri sürerek Batı uygarlığını sert bir dille eleştirdi. İnsanın doğası gereği zayıf, kötü, değersiz ve isyankâr olduğu inancından hareket ederek insanın ve toplumun mükemmel olabilirliğini savunan Aydınlanma felsefesine karşı çıktı. Ancak baskıcı ve otoriter bir yönetimin düzeni sağlayabileceğini ileri sürdü. Aklın değil duygu ve imanın insanlığı mutlak gerçeğe ulaştıracağını savundu.
Rus hukuk tarihi üzerine önemli çalışmalar yapan Pobedonostsev, 1896’da yayımladığı Kurgraz-darıskago prava’da (“Medeni Hukuk İncelemesi”) tarihsel ve karşılaştırmalı bir yöntem izleyerek, hukukun iktisadi ve toplumsal ilişkilerden doğduğuna ve yasamanın, bu ilişkilere biçim vermek ve yasaların uygulanmasını sağlamakla yükümlü olduğunu savundu. Benimsediği siyaset felsefesine koşut olarak, hukukun çarlık otokrasisinin mutlak iradesine bağımlı olması gerektiğini vurguladı.
• YAPITLAR (başlıca): Moskovski sbomik, 1896, (“Moskova Derlemesi”); Kursgrazdanskago prava, 3 cilt, 1896, (“Medeni Hukuk İncelemesi”); K.P, Pobedonostsev i ego korrespondenti: pisma i zapiski (ö.s.), 2 cilt, 1923, (“Pobedonostsev ve Yazışmaları: Mektuplar ve Notlar”); Pisma Pobedonostseva k Aleksandru III (ö.s.), 2 cilt, 1925, (“Pobedonostsev’in III. Aleksandr’a Mektupları”).
• KAYNAKLAR: R.F.Bymes, Probedonostsev: His Life and Thought, 1968.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi