SENGHOR, Leopold Sedar (1906 – 20 Aralık 2001, Verson, Fransa) Senegalli devlet adamı, şair. Fransız Batı Afrikası’nın bağımsızlık mücadelesinin önderlerinden ve Afrika Sosyalizmi düşüncesinin savunucularmdandır.
9 Ekim 1906’da Joal’da doğdu. Babası Serer etnik topluluğundan gelen zengin bir Katolik tüccardı. Bir din okulunda okuduktan sonra Dakar’da ortaöğrenimini tamamladı. 1928’de kazandığı bir bursla Paris’teki ünlü Louis-le-Grand Lisesi’ne girdi. Daha sonra Sorbonne Üniversitesi’nde okudu. Bu sıralarda iki arkadaşıyla birlikte “siyah güzeldir” sloganıyla Afrika kültürünün zenginliğini savunan negritude sanat akımını başlattı. 1935’te Fransız eğitim sisteminde en üst öğretmenlik derecesini kazanan ilk zenci olarak, iki yıl Tours’da, bir yıl da Paris’te öğretmenlik yaptı. II. Dünya Savaşı’nm başında Fransız ordusuna katıldı. İ940’ta tutsak düşerek iki yıl kaldığı Nazi kamplarında tutsaklar arasındaki direnişe öncülük etti. Şiirlerinin önemli bir bölümünü bu dönemde yazdı. Serbest bırakıldıktan sonra da direniş hareketi içinde yer aldı.
Savaşın bitiminde Lamine Gueye ile birlikte Fransız Sosyalist Partisi (SFIO-İşçi Enternasyonali Fransa Şubesi) paralelindeki Afrika Bloku’nu (Bloc Africain) kurdu ve Senegal’i temsil eden iki milletvekilinden biri olarak Fransız Kurucu Meclisi’ne girdi. Fransız Batı Afrikası’ndaki her bölgeye kendi meclisini kurma hakkını ve Fransız parlamentosunda daha fazla üyelik tanıyan yeni anayasanın oluşturulmasında önemli bir rol oynadı. 1946’da SFIO’dan Ulusal Meclis’e seçildiyse de bir süre sonra Gueye’nin asimilasyoncu siyasetine karşı çıkarak bu partiden ayrıldı. O sıralarda Fransız komünistleriyle ilişkili olduğu gerekçesiyle Houphouet-Boigny önderliğindeki RDA’da (Rassemb-lement Democratique Africaine-Afrika Demokratik Birliği) yer almayarak 1948’de bütün metropol örgütlerine karşı bağımsız bir konumu benimseyen BDS’yi (Bloc Democratique Senegalais-Senegal Demokratik Bloku) kurdu. Bu arada kültürel alanda sömürgeciliğe karşı ortak bir Afrika cephesi oluşturmaya yönelik Presence Af ricairıe dergisinin yayımlanmasına ön ayak oldu. Kırsal kesimde etkili bir örgütlenmeye giden partisi, 1951 seçimlerinden büyük bir başarıyla çıktı. Senghor Senegal milletvekili olarak girdiği Fransız Ulusal Meclisi’nde sömürge milletvekillerinin oluşturduğu bağımsız grubun önderi durumuna geldi. 1953’te Fransız Batı Afrikası’nın küçük devletlere bölünmesini önlemek amacıyla bölgede Senegal ve Fildişi Kıyısı biçiminde iki federasyon oluşturulmasını önerdi. Ancak çabaları bir sonuç vermedi. 1955-1956 yıllarında Edgar Faure hükümetinde devlet bakanlığı yaparak UNESCO genel toplantılarına katıldı. Partisi 1956 seçimlerinde Senegal’e ayrılan sandalyeleri yeniden kazandı. Kasım 1956’da Senegal’in demiryolu merkezi Thies’in belediye başkanlığına da seçildi. Özerklik yoluyla bölgeyi parçalamayı amaçlayan Çerçeve Yasası’ na şiddetle karşı koydu. Yasa’nın kabul edilmesinden sonra bağımsız milletvekilleri ile birlikte kuruluşuna öncülük ettiği Afrika Konvansiyonu’nun Senegal kolunu oluşturmak üzere bazı küçük partilerle ittifaka giderek BPS’yi (Bloc Progressiste Senegalais-Senegal İlerici Bloku) kurdu.
Mart 1957’de Çerçeve Yasası uyarınca yapılan seçimlerde çoğunluğu elde eden BPS, Senegal yerel hükümetini kurdu. Ancak, öteki yerel hükemetler tutucu bir çizgiye kayan RDA’nm eline geçti. Bunun üzerine Senghor 1958’de RDA dışındaki unsurları PRA (Parti du Regroupement Africain-Afrika Yeniden Bütünleşme Partisi) adı altında birleştirdi ve bu doğrultuda eski düşmanı Lamine Gueye ile birlikte UPS’yi (Union Progressiste Senegalais-Senegal İlerici Birliği) oluşturdu. De Gaulle’ün iktidara geliş biçimine karşı çıkarak Fransız hükümetinde yer almayı reddetti. Ancak bölgenin kaderini belirlemek için 28 Eylül 1958’de düzenlenen referandumda Fransa’dan hemen kopma düşüncesine karşı çıkarak Fransız Topluluğu çerçevesinde sınırlı özerklik yönünde tavır aldı. Aralık 1958’de Bamoka’da toplanan Senegal, Fransız Sudam, Dahomey ve Yukarı Volta yöneticileri Mali adıyla bir federasyon oluşturmayı kararlaştırdılar. Dahomey ve Yukarı Volta’nm Fildişi Kıyısı’mn baskısıyla bu girişimden vazgeçmesi üzerine 1959 başında yeni Fransız anayasası çerçevesinde cumhuriyet ilan eden Senegal, Fransız Sudanı ile birlikte Mali Federasyonu’nu oluşturdu. Mali Federal Meclisi’nin başkanlığına getirilen Senghor, Ağustos 1959’da bağımsızlık için Fransa’ya başvurdu. Ancak bu sırada birleşik bir devlet yapısından yana olan Fransız Sudanı (bugün Mali) ile federal statüyü korumak isteyen Senegal arasındaki görüş ayrılıkları büyüdü. Bu yüzden 20 Haziran 1960’ta ilan edilen bağımsızlık, Senegal’in 20 Ağustos’ta tek yanlı olarak federasyondan çekilmesiyle sona erdi. Senegal devlet başkanlığına seçilen Senghor, eski Fransız toprakları üzerindeki devletlerle yakınlaşmaya giderek 1961 başında ortak bir dış politika ve iktisadi işbirliği hedeflerine yönelik olan Brazaville Bloku içinde yer almakla birlikte, Fransa ile yakın ilişkilerini sürdürdü. 1962’de başbakan Mamadou Dia’nın darbe girişimini bastırdıktan sonra bu görevi de üzerine aldı. Ertesi yıl seçimlerde elde ettiği başarının ardından tek partili bir devlet sistemi kurmaya yöneldi. İnsancıl, demokratik ve ülke gerçeklerine dayalı bir sosyalizm kprma hedefinden hareket etmekle birlikte, geri iktisadi yapının üstesinden gelme çabasında pragmatik bir tutum benimsedi. Artan mali güçlüklerin yol açtığı hoşnutsuzluklara karşın, 1968’de ve 1973’te yeniden devlet başkanı seçildi. Bu arada 1970’te başbakanlık görevini Abdou Diouf’a devretti. 1976’da anayasada değişiklik yaparak çok partili sisteme geçilmesine ön ayak oldu. PS (Parti Socialiste-Sosyalist Parti) adıyla yeniden örgütlenen partisinin seçimleri kazandığı 1978’de dördüncü kez devlet başkanlığına seçildi. Gine ve Fildişi Kıyısı ile ilişkileri sıkılaştırarak azgelişmiş ülkeler lehin-‘ yeni bir uluslararası iktisadi düzen kurulması davasının önde gelen bir sözcüsü durumuna geldi. 1980’de Libya’nın işgal tehdidine karşı Gambia’ya askeri birlikler gönderdi. Bu birliklerin çekilmesinden kısa bir süre sonra devlet başkanlığından ayrılıp yerini Diouf’a bıraktı. Afrika, kültürünü yüceltirken aynı zamanda değişik halkların katkılarıyla gelecekte tek bir dünya uygarlığı kurulacağı görüşünü avunan Senghor, 196«’da Dakar’da ilk Zenci Sanatları Dünyâ Festivali’ nin gerçekleştirilmesine öncülük etmiş ve 1969’da Fransız Ahlaki ve Siyasi Bilimler Akademisi’nin ilk zenci üyesi olmuştur. Edebi ve siyasi çalışmalarından dolayı kendisine sayısız ödüller verilmiştir. Devlet başkanlığından ayrılmasından bu yana Sosyalist Enternasyonalin başkan yardımcılığını ve Afrika Yürütme Bürosu’nun başkanlığını yürüttü.
Senghor başkanlığı sırasında tarımı modernleştirmeye, vatandaşlık bilincini yerleştirmeye, verimi artırmaya, Afrikalı komşularıyla daha yakın ilişkiler kurmaya ve Fransa ile olan iyi ilişkileri korumaya çalıştı. Afrika gerçeklerine dayalı, ateizmden ve maddecilikten arındırılmış bir Afrika sosyalizmini savundu. Ayrıca “proletarya diktatörlüğü” gibi sloganlardan uzak, açık, demokratik, insancıl bir sosyalizmi hayata geçirmek için çaba gösterdi.
2001 yılında, yaşamının son yıllarını geçirdiği Fransa’da öldü. Görkemli bir cenaze töreniyle Senegal’de defnedildi.
• YAPITLAR (başlıca): Şiir: Chants d’ombre, 1945, (“Gölge Şarkıları”); Hosties noires, 1948, (“Kara Kurbanlar”); Ethiopiques, 1956; Nocturnes, 1961, (“Noktürnler”); Poemes, 1964, (“Şiirler”). Edebiyat İncelemesi: Language et poesie negro-africaine, 1954, (“Kara Afrika Dili ve Şiiri”); Esthetigue negro:-africain, 1956, (“Kara Afrika Estetiği”). Siyasi İnceleme: Nation et voie africaine du socialisme, 1961, (“Ulus ye Sosyalizmin Afrika Yolu”); Liberte, 2 cilt, 1964-1971, (“Özgürlük”); Les fondements de l’africanite ou Negritude et Arabite, 1967, (“Afrikalılığın Temelleri ya da Zencilik ve Araplık”).
Türk Ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi