RANKE, Leopold von (1795-1886)
Alman, tarihçi. Alman Tarihçi Okulu’nun önde gelen temsilcilerindendir.
21 Aralık 1795’te Tübingen bölgesinde Wiehe’de doğdu, 23 Mayıs 1886’da Berlin’de öldü. Ortaöğrenimini Donndorf ve Pforta’da tamamladıktan sonra Leipzig Üniversitesi’nde tanrıbilim ve klasik diller öğrenimi gördü. Frankfurt’ta lise öğretmenliği yaptığı 1818-1824 arasında çalışmalarını tarih üzerinde yoğunlaştırdı. 1824’te Geschichte der romanischen und germanischen Völkervon 1494 his 1514 (“1494’ten 1514’e Latin ve Germen Halklarının Tarihi”) adlı ilk kitabını yayımladı. Kitabın yaygın bir beğeniyle karşılanması sonucu 1825’te Berlin Üniversitesi’nde öğretim üyesi oldu ve bu görevi 1871’e değin sürdürdü.
Araştırma yöntemi
Kitap, üslup ve düzenleme açısından yetersizliklerine karşın Ranke’nin tarih araştırmaları için öngördüğü yöntemi açıklayan bir ek içermesi bakımından önem taşımaktadır. “Zur Kritik neuerer Geschichtsschreiber” (Yeni Tarihçilerin Eleştirisi Üzerine) başlığını taşıyan ekte Ranke, tarihçinin olayları birinci el kaynaklarına inerek açıklamasının önemini vurgulamıştır. Ona göre tarihçinin görevi, olayları evrensel yorumlardan arındırıp, onların nesnel bir dökümünü yapmaktır. Ona göre tarihi olaylar özgün olduğu için evrenseli anlamak ancak özelden genele giden bir tümevarım yöntemi ve ampirik bir yaklaşımla olanaklıdır.
Ranke, 1827’de Avrupa kütüphanelerini ve arşivlerini incelemek amacıyla önce Viyana’ya ardından üç yıl kalacağı Venedik’e gitti. Bu gezisi sırasında en önemli kitabı olan DA römischenPapste,ihreKirche und ihr Staat im 16.und 17.Jahrhundert(“Romalı Papalar,16. ve 17. Yüzyılda Kiliseleri ve Devleti”) için kaynak topladı. 1831’de ülkesine dönünce Prusya hükümetinin desteğiyle Berlin Üniversitesi tarafından 1836’ya değin yayımlanan Historisch-Politische Zeitschrift (Tarihi Siyasi Dergi) adlı derginin genel yayın yönetmenliğini üstlendi. 1841’de Prusya Devleti’nin resmi tarihçisi olan Ranke’yel865’te soyluluk sanı verildi. Ranke, yaşamının son yıllarını en önemli kitabı olarak nitelendirdiği ve tamamlayamadan öldüğü Weltgeschichte ’yi (“DünyaTarihi” )yazmakla geçirdi.
Tarih felsefesi
Tarihselcilik akımının tipik temsilcilerinden biri olan Ranke tarihin özgün bir bilim dalı olduğunu, bu nedenle felsefe ve sanattan ayrı olarak incelenmesini öngörür. Tarihi bir değişim süreci olarak niteleyen Ranke’ye göre tarihi olaylar özgündür ve ait oldukları dönemin özgün ruh veya düşüncesini yansıtırlar. Bu nedenle tarihi anlamak o dönemin özgün ruh veya düşüncesini anlamakla mümkün olabilecektir. Ranke’nin tarih felsefesi döneminin Hegelci ve Romantik görüşlerinden etkilenmekle birlikte bu akımlardan önemli noktalarda ayrılır. O yıllarda Berlin Üniversitesi’nde Hegel çevresinde bulunan tarihçiler tarihin ancak felsefe yoluyla kavramsal bir bütünlüğe ulaşabileceğini savunmaktaydılar. Savigny, Eichhorn ve Niebuhr gibi tarihçilerle birlikte bu görüşlere karşı çıkan Ranke, tarihsel gerçeğin kendi içinde anlamlı olduğunu ve tarihin felsefe yöntemleriyle yorumlanmasının tarihçiyi nesnellikten uzaklaştıracağını ileri sürmüştür. Hegel’in “tarih evrensel doğruların yansımasıdır” görüşünü kabul etmekle birlikte bunun ancak ampirik bir inceleme sonucu anlaşılabileceğini savunmuştur. Öte yandan, Romantik geleneğin ortaya attığı ulusların ve devletlerin özgünlüğü savını benimsemesine karşın araştırmalarında “halkın gücü”, “insan iradesi” gibi öznel kavramlara yer vermemiştir. Ona göre, tarih “iyiler” ve “kötüler” arasındaki mücadeleye indirgenemez, ulus devletler arasındaki rekabet ve güç dengesi arayışı tarihin akışını sağlar.
Ilımlı bir muhafazakâr olan Ranke, özellikle Friedrich von Gentz’den etkilenen siyasi görüşlerini Historisch-Politische Zeitschrift adlı dergideki yazılarında belirtmiştir. Pmsya Kralı IV.Friedrich Wilhelm’in izlediği muhafazakâr politikayı destekleyerek Almanya’nın bir ulus devlet kurabilmesinin ancak Prusya önderliğinde gerçekleşebileceğini savunmuştur. Ranke, ulusların ve devletlerin özgünlüğü savından yola çıkarak ulus devletlerin kendi kültür ve gelenekleri doğrultusunda tarihlerini yarattıklarını ileri sürer. Bu nedenle, Fransız Devrimi benzeri bir hareketin Almanya’da gerçekleşmesini olanaklı görmez. Ona göre, Almanya’da meşrutiyet yapısı içinde ılımlı bir reform politikası izlenmelidir.
Ranke, en iyi yapıtı olarak nitelendirilen Die römi-schen Papste, ihreKircheund ihr Staat im 16. und 17. ]ahrhundert ve Fürsten und Völker von Siid-Europa im 16. und 17Jahrhundert (“16. ve 17. Yüzyılda Güney Avrupa Halkları ve Hükümdarları”) adlı kitaplarında siyasal istikrarın ancak ulus devletlerin kurulmasıyla sağlanabileceğini ileri sürmüştür. Ranke, devleti ideal bir kurum olarak gören Hegel ile aynı görüşü paylaşmaktadır. Ona göre, kilise ve devlet, tarihin “olumlu” gelişmeleridir. Ranke’nin muhafazakâr siyasi görüşü ve dindar tutumu onu tarihte bir denge unsuru aramaya yöneltmiş, ayrıca tarihin özgünlüğünün altında Tanrı gerçeğinin yattığı inancını benimsemesinde etkili olmuştur.
Bazı tarihçiler tarafından toplumsal ve iktisadi olaylara önem vermemesi ve tarihi sadece devletler tarihi olarak ele alması nedeniyle eleştirilen Ranke çağdaş tarihçiliğe tarihin özgün bir bilim dalı olduğu anlayışını bırakmış, bunun yanı sıra tarih eğitiminde kullanılan seminer sistemini geliştirmiştir. Geliştirdiği bilimsel araştırma yöntemi ise bugün çağdaş tarihçiliğin temel araştırma yöntemlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
. YAPITLAR (başlıca): Geschichte der romanischen und ger-manischen Völker von 1494 bis 1514, 1824, (“1494’ten 15l4’e Latin ve Germen Halklarının Tarihi’’); Fürsten und Völker von Süd-Europa im 16. und 17. Jahrhundert, 1827, (“16. ve 17. Yüzyılda Güney Avrupa Hakları ve Hükümdarları’’); Die römischen Papste, ibre Kirche und ihr Staat im 16. und 17.jahrhundert.3 cilt,1834-1836,(“Romalı Papalar, 16. ve 17. Yüzyılda Kiliseleri ve Devleti’’); Deutsche Geschichte im Zeitalter der Reformation, 6 cilt, 1839-1847, (“Reformasyon Döneminde Alman Tarihi”); Französische Geschichte, vornehmlich im 16. und 17. Jahrhundert, 5. cilt, 1852-1861, (“Özellikle 16. ve 17. Yüzyılda Fransız Tarihi’’); Englische Geschichte im 16. und 17. Jahrhundert, 1 cilt, 1859-1869,(“ 16. ve 17. Yüzyılda İngiliz Tarihi’’); VVeltge-schichte, 9 cilt, 1881-1888, (“Dünya Tarihi’’); Sâmtliche Werke,54 cilt, 1867-1890, (“Toplu Eserler”).
• KAYNAKLAR: G.Masur, RanPes Begriff der Weltgeschich-te, 1926; F.Meinecke, Die Entstehung des Historismus, 1946; E.Simon, Ranke und Hegel, 1928; R.Vierhaus, Ranke und die soziale We it, 1927.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi