RAY, Man (1890-1976)
ABD’li ressam, fotoğrafçı ve film yapımcısı. Fotoğraf alanında Gerçeküstücü akım doğrultustında geliştirdiği yeni tekniklerle tanınmıştır.
27 Ağustos 1890’da Philadelphia’da doğdu, 18 Kasım 1976’da Paris’te öldü. Asıl adı bilinmediği gibi, neden Man Ray takma adını kullandığı da bilinmemektedir. Mimarlık öğrenimi gördü. Resim yapmaya 1908 dolaylannda başladı. New York’ta bir reklam ajansında çalışırken bir yandan da Ferrer Center’da ve başka okullarda sanat eğitimi yaptı. 1915 dolaylarında dostu A.Stieglitz aracılığıyla fotoğrafçılığa başladı ve Galeri 291’de açılan sergiler nedeniyle öncü sanata ilgi duydu. M.Duchamp ve Picabia ile kurduğu dostluk sonucu New York’ta Dada akımının kuruluşunda çalıştı. 1921’de Paris’e yerleşti, burada Gerçeküstücüler’le ilişki kurdu. Resim çalışmalarının yanı sıra yaşamını fotoğrafçılıkla kazandı. Bu alanda yeni teknikler geliştirdi. 1920 ve 1930’larda, Paris’te pek çok ünlü kişinin fotoğraflarını çekti, gerçeküstücü film çalışmaları yaptı. 1940’ta Almanlar’m Fransa’yı işgal etmeye başlaması üzerine ABD’ye gitti ve Los Angeles’e yerleşti. Burada fotoğrafçılık dersleri verdi. 1951’de Paris’e geri döndü, resim ve fotoğraf çalışmalarını birlikte sürdürdü.
Man Ray sanat yaşamının başlarında Fransız İzlenimcileri’nden (Empresyonistler) etkilenmiş, soyut resme 1911 dolaylarında yönelmiş ve kübist desen anlayışıyla fovist renklerin egemen olduğu resimler yapmıştır. Duchamp’la tanışması sanatını büyük ölçüde etkilemiştir. Onunla birlikte oluşturdukları Dada akımı içinde hazır nesneleri (ready-mades) kullanmaya başlamış, sonradan gittiği Paris’te ise fotoğraf çalışmalanna ağırlık vermiştir. Fotoğraf kâğıdı üstüne koyduğu bir nesneyi, fotoğraf makinesi kullanmaksızın doğrudan ışığa tutarak elde ettiği resimlere rayogram adını vermiştir. Bu doğrultudaki çalışmaları sonucu 1929’da solarizasyon (banyo sırasında negatifin ya da pozitifin kısa süre ışıklandırılması) tekniğini geliştirerek, bu teknikle baskılar yapmıştır. 1840’lardan beri kullanılmakta olan bu tekniği, ilk kez estetik amaçla uygulayan o olmuştur. Fotoğraf çalışmalan ön planda olmasına karşın resim yapmayı da sürdüren Man Ray, Gerçeküstücüler’le ilişki kurduktan sonra yer yer bu akımın ve Metafizik resmin etkilerini yansıtan yapıtlar da üretmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Resim: Alfred Stieglitz’in Portresi, 1912-1913, Yale Üniversitesi Sanat Galerisi, New Haven; Gezinti, 1915; Büyük Kuş Kafesi, (Kuşhane), 1919; Armağan, 1921; Gözlemevinden Görünüm-Aşıklar, 1932-1934; FerouYolu, 1952. Film: Le retour a la raison, 1923, (“Mantığa Geri Dönüş”); Anemic cinema, 1924, (“Anemik Sinema”); L’etoile de mer, 1928-1929, (“Deniz Yıldızı”); Dreams That Money Can Buy, 1944,(“Paranın Satın Alabildiği Düşler”). Kitap: Self-Portrait, 1963, (“Kendi Portrem”).
• KAYNAKLAR: R.Penrose, Man Ray, 1975; A.Schwarz, Man Ray, 1977.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi