SAHA, Megh Nad (1893-1956) Hintli astrofizik bilgini. Yıldızların kimyasal bileşimlerinin ve atmosfer basınçlarının belirlenmesini sağlayan bir yöntem geliştirmiştir.
6 Ekim 1893’te Dakka’da (bugün Bangladeş’te) doğdu, 16 Şubat 1956’da Yeni Delhi’de öldü. 1911-1915 arasında Kalküta Üniversitesi’nde matematik öğrenimi gördükten sonra bu üniversitede matematik dersleri vermeye başladı. 1917’de fizik kürsüsüne geçti. 1918’de doktora derecesini aldıktan sonra astrofizik alanına yöneldi. Ertesi yıl Londra ve Berlin’deki astrofizik laboratuvarlarında araştırmalar yapmak üzere Avrupa’ ya gönderildi. Avrupa’da kaldığı iki yıl boyuna, Planck, Einstein, Laue gibi ünlü fizik bilginleriyle tanıştı ve yüksek sıcaklıklardaki iyonlaşma oranına ilişkin kuramını geliştirdi. Ülkesine döndükten iki yıl sonra 1923’te, Allahabat Üniversitesi’nde fizik profesörlüğüne atandı. 1927’de Royal Society’nin üyeliğine seçildi. 1938’de Kalküta Üniversitesi’ne geçen Saha, aralarında bir nükleer araştırma kurumu da bulunan birçok bilim ve sanayi kuruluşunun kurulmasını sağlayan çalışmalarının yanı sıra, ülkesinin bağımsızlığını amaçlayan siyasal etkinliklere de katılmış ve 1951’de parlamentoya girmiştir.
Fizik alanındaki çalışmalarını termodinamik ve kuvantum kuramı üzerinde yoğunlaştıran Saha, önceleri sıcak gaz kütlelerindeki iyonlaşma olgusunu araştırdı ve atomların iyonlaşma oranını, sıcaklık ve basınca bağlayan bir bağıntı elde etti. 1920’de bu bağıntısını yıldız tayflarına uygulayarak, yıldızların atmosfer sıcaklığının ya da kimyasal bileşiminin belirlenmesini sağlayan yöntemi geliştirdi.
Işık kaynağının kimyasal bileşimine bağlı olarak çeşitli renk ya da dalgaboylanndaki görüntülerden oluşan yıldız tayfındaki her çizginin dalgaboyu, atomların ya da iyonların, bulundukları enerji düzeylerini değiştirirken saldıkları ya da soğurdukları enerjinin büyüklüğüne bağlıdır. Dolayısıyla, belirli bir elementin iyonlarına ilişkin çizginin hangisi olduğu bilinebilir ve bu çizgiyle ilgili öbür özelliklerle de ışık kaynağındaki iyonlaşma oranı saptanabilir. Saha’nın, iyonlaşma oranıyla ortamın sıcaklık ve basıncı arasındaki ilişkiye dayanan yöntemi, yıldız tayfında yer alan ve iyonlaşma oram bilinen bir elemente ilişkin çizginin derinlik, genişlik ve yeğinlik gibi özelliklerinin yardımıyla o yıldızın yüzey sıcaklığını ve atmosfer basıncını hesaplamayı ya da tersine, sıcaklık ve basınç koşulları bilinen bir yıldıza ilişkin tayfın incelenmesiyle o yıldızın kimyasal bileşimini saptamayı olanaklı kılmıştır.
Saha’nın bu buluşu, daha sonraki yıldız tayfı incelemelerinin fiziksel temelini oluşturmuş ve çağdaş astrofiziğin gelişmesine hız kazandırmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi