RİFAT BEY [Müezzinbaşı] (1820 – ?)
Osmanlı, besteci. Yapıtlarındaki form çeşitliğiyle, 19. yy’ın ikinci yarısında yetişen besteciler arasında özel bir yer tutar.
İstanbul’da doğduğu sanılıyor. Aynı kentte öldü. Ölüm tarihi çeşitli kaynaklarda 1888, 1890, 1895, 1896 olarak gösterilmiştir. Babası Tamburi Keçi Arif Mehmed Ağa (? – 1843), annesi ise, ünlü besteci Dede Efendi’ nin kızı Hatice Hanım’dır. Rifat Bey, Saray’da müzik öğrenimi gördü. Sesinin güzelliğiyle sivrildi. Lavta çaldığı da söylenir. Yaşamı boyunca hep Saray’da görev aldı, Enderun’da müzik öğretmenliği yaptı. Serhanende olarak Fasl-ı Atik’i (Eski Fasıl) yönetti, Muzika-i Hümâyun’un Türk Müziği Bölümü müdürlüğünde bulundu, miralay (albay) rütbesine dek yükseldi. Sermüezzin ve musahib oldu.
280 dolayındaki yapıtının çoğu şarkı form undadır. Klasik üslubun son dönemine yetiştiği halde, besteciliğe geç başladığı için, kendisinden yaşça küçük olan Hacı Arif Bey’in etkisinde kalmış, onun yeni tarzdaki şarkı üslubunu benimsemiştir. Ancak ayin, beste, tevşih, ilahi, köçekçe gibi değişik formları kullanarak form kısırlığına düşmekten bir ölçüde kaçınmış olmasıyla, dönemindeki ve daha sonraki birçok şarkı bestecisinden ayrılır. Türk müziği çerçevesinde marş da bestelemiştir. Makam çeşitliliği yapıtlarının dikkati çeken bir başka niteliğidir. Ayinleri mevlevihanelerde birçok kez okunmuştur. Bazı parçaları, Batı sazlarının da katıldığı Fasl-ı Cedit’te (Yeni Fasıl) çok sesli düzenlemeyle çalınmıştır. Hafif türdeki bazı şarkıları günümüzde de geniş bir dinleyici kitlesin-ce sevilir.
Kendisiyle aynı yüzyılda yaşamış olan, aynı adda bir başka besteci daha vardır.Eski nota derlemelerinde, herhangi bir unvan ya da sıfat belirtilmeden pek çok yapıtın Rifat Bey adına kaydedilmiş olması, bu iki bestecinin ürünlerinin birbirine karıştığı kuşkusunu doğurmuştur. Bu yüzden, Müezzinbaşı Rifat Bey’e mal edilen yapıtlardan bir bölümünün Şehlevendimzade Rifat Bey’e ait olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
• YAPITLAR (başlıca): Ferahnak Mevlevi Ayini; Neveser Mevlevi Ayini; 2 Tevşih; ilahiler; Sabâ Köçekçe Takımı; Nihavent Hafif Beste; Sabâzemzeme Şarkı “Hayali yâre değme girye dursun”; Nihavent Şarkı “Nar-ı aşkınla senin ey nevci-van”; Hicaz Şarkı “Gülşeni hüsnüne kimler varıyor”; Hicaz Şarkı “Sislendi hava tarf-ı çemenzârı nem aldı”; Rast Şarkı ‘ ‘Gamdan azade heman dünyada bir meyhanedir”; Rast Şarkı “Gözümden ey perî-rûyim”; Rast Şarkı “Karlı dağı aştım geldim”; Alay Marşı “Annem beni yetiştirdi bu ellere yolladı”; Sivastopol Marşı; Hamidiyye Marşı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi