SACCO, Nicola (1891-1927) İtalyan asıllı ABD’li işçi. Arkadaşı Vanzetti’yle birlikte cinayetten suçlu bulunarak idam edilmesi, kitlesel tepkilere yol açmış ve uzun süre tartışılmıştır.
İtalya’da Torremaggiore’de doğdu, 22 Ağustos 1927’de Boston’da öldü. 17 yaşındayken ABD’ye göç etti. Kunduracılık zanaatını öğrenip Massachusetts Eyaleti’nin Milford kentindeki bir ayakkabı fabrikasında işçi olarak çalışmaya başladı. Kendisi gibi bir İtalyan göçmeni olan Bartolomeo Vanzetti’yle (1888-1927) tanıştı. ABD’nin I.Dünya Savaşı’na girmesi üzerine askere alınmamak için Vanzetti’yle birlikte Meksika’ya kaçtıysa da birkaç ay sonra ailesinin yanına geri döndü. Bir süre sonra yeniden bir araya geldiği Vanzetti’nin görüşlerinden etkilenerek Anarşizm’i benimsedi ve anarşist bir grubun etkinliklerine katıldı.
Mayıs 1920’de Vanzetti’yle birlikte Massachusetts Eyaleti’nde South Braintree’deki bir ayakkabı fabrikasının veznedarını ve koruma görevlisini öldürmek ve soygun yapmak suçlarından tutuklandılar. Sacco ve Vanzetti’nin 14 Temmuz 1921’de Dedham’da yapılan duruşmalarında cinayetten ve hırsızlıktan suçlu bulunmaları üzerine sosyalist ve anarşist görüşlü gruplar, savcı J. W. Thayer’in önyargılı olduğunu ve jürinin Sacco’yla Vanzetti’yi kanıtlara dayanmaksızın anarşist görüşleri savundukları ve göçmen oldukları için suçlu bulduğunu öne sürerek kararı protesto ettiler. Çeşitli siyasi eğilimlere sahip kişilerin oluşturduğu Sacco-Vanzetti Savunma Komitesi’nin yoğun çalışmalarıyla Sacco-Vanzetti davası siyasi ve ideolojik bir mücadeleye dönüştü ve halkın geniş ilgisini çekti.
Sacco ve Vanzetti’nin 6 yıl süren tutuklulukları boyunca kararın değiştirilmesi için her türlü yasal ve siyasi yol denendi. 1925’te Celestion Madeiros adlı bir mahkûm, cinayetlerin Morelli gangsterleri adıyla bilinen kendi çetesince işlendiğini öne sürdü. Ancak Madeiros’ un açıklamalarına ve davayla ilgili çelişkili kanıtlara karşın, savcı Thayer yeni bir dava başlatmayı onaylamadı. 9 Nisan 1927’de Massachusetts Yüksek Mahkemesi’nin Dedham mahkemesinin kararını onaylaması üzerine karar kesinleşti ve Sacco ve Vanzetti elektrikli sandalyede idam edildiler.
Ölümleri ABD’de ve Avrupa’da büyük tepki uyandırdı; çeşitli kitle gösterileri düzenlendi. Bu dava, Amerikan toplumunda adaletsizlik ve hoşgörüsüzlük konusunun tartışılmasını yoğunlaştırdı. ABD’li aydınların toplumsal sorunlarla ilgilenmeye yönelmelerinde önemli bir rol oynadı
• YAPITLAR (başlıca): The Letters of Sacco and Vanzetti, (ö.s.), 1928, (“Sacco ve Vanzetti’nin Mektupları”).
• KAYNAKLAR: F. Frankfurter, The Case of Sacco and Vanzetti, 1927; G.L. Joughin-E.M.Morgan, The Legacy of Sacco and Vanzetti, 1948.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi