PLETHON, Georgios Gemistos (1355-1450)
Bizanslı filozof. Platon ve Yeni-Platonculuk’un Avrupa’da tanınmasına öncülük edenlerdendir.
Constantinopolis’de (İstanbul) doğdu, Floransa’ da öldüğü sanılmaktadır. Bizans’ta felsefe, tanrıbilim ve mantık öğrenimi görmüş, özellikle Platon ve Plotinos’un geliştirdiği Yeni-Platonculuk üzerinde kapsamlı çalışmalarıyla ün sağlamıştır. Bu alandaki başarılarını duyan Floransa Devlet Başkam Cosimo Medici, kendisini, Floransa Platon Akademisi’ni kurmak için çağırmıştı. Bu çağrıya uyan Plethon, Bizans’ tan ayrılarak Floransa’ya gitmiş, akademinin kurulması için gereken düzenlemeleri yapmış, birkaç yıl burada Platon ve Plotinos felsefelerini okutmuştur.
Plethon, Hıristiyan inançlarından kaynaklanan düşünceye karşı Platon felsefesinin, yeni bir yorumdan geçirilerek, geliştirilmesi gereğini savunmuş, kilise öğretilerine us ilkelerine dayalı bir içerik kazandırmak istemiştir. Bu arada, ikisinin de tektanrıcı oluşunu ileri sürerek, İslamlıkla Hıristiyanhk’ı uzlaştırma girişimlerinde bulunmuştur. Ona göre felsefeye, özellikle Platon ve ondan esinlenen Yeni-Platonculuk’a, dayanmayan bir inanç kurumu, insan sorunlarının çözümünde yeterli ve güven verici değildir. Platon’un geliştirdiği düşünce ve varlık kuramı tektanrıcı dinlerin ileri sürdüğü inanç anlayışına aykırı değildir. Kilise Babaları, felsefeyi yadsımakla, Hıristiyanlık’ı inandırıcı bir kurum olmaktan çıkarmışlar, birtakım tutarsız kamların dini yozlaştırmasına yol açmışlardır.
Plethon, yaşadığı sürece konuşmaları, dersleri ve yazılarıyla Platon felsefesinin Avrupa’da yayılmasına olanak sağlamış, Yeni-Platonculuk’un benimsenmesine öncülük etmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Peri on Aristoteles pros Platonia diapheretai, (ö.s.), 1540, (“Platon ve Aristoteles Arasındaki Görüş Ayrılıkları Üstüne”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi