POL POT (1928 – 15 Nisan 1998 Kamboçya)
Kamboçyalı siyaset adamı. 1976-1979 arasında başbakanlık yapmıştır.
19 Mayıs 1928’de Kompong Thom’da doğdu. Kimi kaynaklar doğum yılını 1925 olarak vermektedir. Asıl adı Salot Sar’dır. 1976’da Pol Pot adını aldı. Bir köylü ailesinin oğluydu. Ortaöğrenimini tamamladıktan sonra Kamboçya’nın (Kampuçya) başkenti Pnom Penh’te bir teknik okulda bir yıl öğrenim gördü. 1946’da Ho Şi Minh önderliğindeki Çin Hindi Komünist Partisi’ne girdi ve Fransız sömürge yönetimine karşı mücadeleye başladı. 1949’da aldığı bir bursla Ecole Française de Radio-Electricite’de okumak üzere Paris’e gitti. Burada Kmer Öğrenci Derneği’nin etkinliklerine katıldı. Bu nedenle okulda başarısızlığa uğrayarak bursu kesilince Ocak 1953’te Pnom Penh’e geri döndü. 1954’teki Cenevre Konferansı’yla Kamboçya, Vietnam ve Laos’un bağımsızlığının onaylanmasından sonra kurulan Kmer Halk Partisi’ne (Pracheachon) katıldı ve Norodom Sihanuk yönetimine karşı muhalefet etmeye başladı. 1954-1963 arasında Pnom Penh’de bir özel okulda tarih ve coğrafya dersleri verdi.
Eylül 1960’ta Kamboçya Komünist Partisi’nin kuruluş Kongresı’nde Merkez Komite’ye seçildi, 1962’de partinin genel sekreteri oldu. 1963’te Kızıl Kmerler adı verilen gerilla birliklerini örgütleyerek dağlık bölgelere çekildi ve yönetime karşı saldırılarını artırdı. Ancak prens Sihanuk 1970’te Lon Noi tarafından devrildikten sonra Pekin’de bir sürgün hükümeti kurunca, onunla ittifak içine girdi. KUBC’nin (Kamboçya Ulusal Birleşik Cephesi) askeri sorumluluğunu üstlendi.
Beş yıl süren mücadele sonunda Nisan 1975’te KUBC birlikleri Pnom Penh’i ele geçirdi. 14 Aralık 1975’te yapılan KUBC kongresinde ülkenin adı Demokratik Kamboçya olarak değiştirildi ve bağımsız, bağlantısız, demokratik bir devlet olarak tanımlandı, Pol Pot 30 Mart 1976’da yapılan seçimlere kauçuk plantasyonları işçilerinin temsilcisi olarak katıldı. Seçimlerden sonra kurulan Halk Temsilcileri Meclisi, 11 Nisan 1976’da, Sihanuk’un istifasıyla boşalan ve onursal bir nitelik taşıyan devlet prezidyumu başkanlığına Kiyö Sampfan’ı (1932), dokuz üyeli hükümetin başkanlığına da Pol Pot’u getirdi.
Pol Pot başkentin ele geçirilmesinden hemen sonra tarımda kolektifleşmeli in gerçekleştirileceğini, ülkenin yiyecek açısından kendine yeterli hale getirileceğini, işsizliğin olmayacağını, haikm yaşam düzeyinin devlet güvencesi altında olduğunu açıkladı. Bu amaçları gerçekleştirmek ve ülkeyi eski düzenin olumsuzluklarından arındırmak gerekçesiyle başta Pnom Penh olmak üzere tüm kentlerin halklarını, kırlara sürmeye başladı. Ülke ekonomisi devlet denetimi altına alındı, para kaldırıldı. Kentlerdeki okullar, üniversiteler kapatıldı, kitaplar yakıldı, tıbbi aletler de içinde olmak üzere tüm teknoloji ürünü araç ve gereçler ortadan kaldırıldı. Devlet memurlarının, teknik adamların, doktorların, öğretmenlerin bir bölümü kaçtı, geri kalanlardan büyük bölümü öldürüldü. 16 saat çalışma zorunluluğu getirildi, küçük yaştaki çocuklar ailelerinden alınarak tarlalarda, fabrikalarda çalışmaya zorlandı. Hedeflenen üretimi ger-çekieştiremeyenler, ya da muhalefet girişiminde bulunanlar kitleler halinde öldürüldü. Buna çalışma koşullarına ve açlığa dayanamayarak ölenler de eklenince yaşamlarını yitirenlerin sayısı milyonlara ulaştı. Pol Pot kendisine yönelik birçok darbe girişimini engelledi. Bu tür bir darbe girişiminden sonra Eylül 1976’da sağlık gerekçesiyle başbakanlıktan uzaklaştı, Eylül 1977’de yeniden bu göreve döndü.
Pol Pot’un iktidarı boyunca yalnızca Çin Halk Cumhuriyeti’yle sıkı diplomatik ilişkiler kuruldu. Vietnam’la 1975’ten beri süregelen sınır anlaşmazlıkları 1977’de sınır çatışmalarına dönüştü ve Aralık 1977’de tüm diplomatik ilişkiler kesildi. Pol Pot yönetimine muhalefetin önderlerinden Heng Samrin başkanlığında Vietnam’da kurulan Ulusal Kurtuluş İçin Kamboçya Birleşik Cephesi, Vietnam ordusunun da yardımıyla 7 Ocak 1979’da Pol Pot’u devirdi. 30.000 kadar Kızıl Kmer gerillasıyla ülkenin güneybatısındaki dağlık bölgelere çekilen Pol Pot, Çin’den aldığı yardımla yeni yönetime karşı savaşmaya başladı. Heng Samrin yönetimi toplu mezarların ortaya çıkarılmasından sonra Pol Pot’u soykırım suçlamasıyla ölüm cezasına mahkûm etti. Ancak Birleşmiş Milletler, Pol Pot hükümetini Kamboçya’nın resmi temsilcisi olarak tanımayı sürdürdü.
Aralık 1979’da Kiyö Sampfan, Pol Pot’un yerine başbakan oldu. Pol Pot da Ulusal Ordu Yüksek Komisyonu başkanlığını üstlendi. Yönetime karşı mücadele eden Kızıl Kmerler, antikomünist gerillalar ve Sihanuk yanlıları arasında bir ittifak kurulabilmesi için görüşmelerin yapıldığı 1981 yılında Komünist Parti’nin dağıtıldığı açıklandı. Bu tarihe değin partinin genel sekreterliğini yürütmüş olan Pol Pot’un hareket içinde fazla bir etkisi kalmadı.
1979’da Vietnamlılar tarafından desteklenen Hun Sen önderliğindeki bir hareketle başkentten uzaklaştırılan Pol Pot ve Kızıl Kmerler, iktidarda oldukları süre içinde Kamboçya kaynaklarına göre yaklaşık 7 milyonluk nüfusun 3 milyon 300 binini katlettiler.
Yine bu dönemde yüzbinlerce ev, binlerce okul, hastane, Budist-Hiristiyan-Müslüman ibadethaneleri yerle bir edildi. Ve bu dönemde tüm dünyada ‘Bir Numaralı Düşman Kardeş’ olarak yadedilmeye başlandı.
1979’dan 1997 Temmuzuna kadar Kamboçya’nın Çin ve Tayland sınırındaki ormanlık bölgede gerilla hareketine devam eden Pol Pot’un bu ülkeler tarafından desteklendiği iddia edildi.
1997 Temuzunda Kral Sihanouk’un oğlu Prens Ranaridh’e bağlı kuvvetlerle işbirliği yaparak başkenti ele geçirmeye çalısan Pol Pot’a bağlı Kızıl Kmerler, eski başbakan Hun Sen’e bağlı hükümet kuvvetlerince püskürtüldü. Son başarısız girişiminden dolayı yandaşlarınca ömür boyu ev hapsine mahkûm edilen Pol Pot’un sağlık durumu da gittikçe kötüye gitmeye başladı.
Ölümünden yaklaşık olarak bir hafta önce Tayland hükümeti Pol Pot’u yakaladığı halde, ‘başka ülkenin içişlerine müdahale olur’ ve ‘Çin’le ilişkilerimiz bozulur’ gerekçesiyle serbest bıraktı. Dönemin ABD başkanı Bill Clinton ise, Pentagon’a Pol Pot’un derhal yakalanarak milletlerarası bir mahkemede yargılanması emri verdi.
Ölümü
Kızıl Kmerler, Pol Pot’un 15 Nisan 1998’de kalp krizi sonucu öldüğünü açıklamışlardır. Diğer bir iddiaya göre ise; Pol Pot, sıtmayla mücadele ve sakinleştirici ilaçlar alarak intihar etmiştir. Bu açıklama Kızıl Kimerler tarafından yapılmıştı ve dünya kamuoyu bu açıklamaya pek de itibar etmemişti. Pol Pot ölümünden birkaç ay önce kendisiyle yapılan bir röportajda, milyonlarca insanın öldürülmesiyle alakalı vicdanen rahat olduğunu, bunları kendi başına yapmadığını açıklamıştı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi & Vikipedi