POSEİDONİOS (İÖ 135-51)
Suriyeli filozof. Orta Stoa öğretisinin öncülerindendir, felsefenin deney verilerinden yararlanması gereğini öne sürmüştür.
Suriye’nin Apameia kentinde doğdu, Roma’da öldü. Uzun süre Rodos’ta yaşadı, Orta Stoa’nın kurucusu, filozof Panaitios’un öğrencisidir. Onun ölümünden sonra okulun yönetimini eline alarak öğretinin yayılmasına çalışmıştır. Poseidonios’un ilgi alanı oldukça geniştir, yalnız felsefe değil, gökbilim, tarih, matematik, coğrafya, etnografya konularında önemli sayılan çalışmaları vardır. Felsefede Eski Stoa öğretisinden aynlarak Platon-Aristoteles anlayışlarından kaynaklanan bir görüşü benimser, onları uzlaştırmaya çalışır.
Poseidonios’un felsefesi insan, evren, Tanrı, ahlak ve bilgi sorunları üzerinde yoğunlaşan bir dizge niteliği taşır. Ona göre evren, büyük yaşam varlığıdır (organon). Bu yaşam varlığı güçlerin oluşturduğu “canlı birlik”tir. Kendisinde yaşam gücü bulunan bir töz bu canlı birliği oluşturan bütün bölümleri, belli aşamalara göre yükselen bir dizi biçiminde düzenlemiştir. Her bölüm ötekine, birlik içinde duyuşla (sympatheia) bağlanmıştır. Bu bağlılık evren bütününde uyumu oluşturur.
İnsan, biri tanrısal, öteki hayvansı olmak üzere, iki ayrı varlıktan kurulu bir bütündür. Tanrısal yanı tin, hayvansı yanı da gövdedir. Tin ölümsüzdür, gövdede özgürlüğünden yoksun kılınmış, baskı altına alınmıştır. Tinin de biri usla, öteki gövdeyle ilgili iki öğesi vardır. Gövdeyle ilgili öğe ustan yoksundur. Bilgiyi sağlayan tinin özel ve usa dayalı yetisidir. Bilginin kesinliği ussal olan yetiyle (logistikon) bağlantısına dayanır. Ussal olmayan (alogistikon) yetiden ne denli uzak kalır, onun etkisinden sıyrılırsa, kesinlik ve doğruluk da o oranda gerçekleşir.
Poseidonios ahlak sorununu tinin ussal ve ussal olmayan yetileri arasındaki ilişkiden yola çıkarak çözmeye çalışır. Ona göre ussal yetinin ussal olmayan üzerindeki egemenliği kişiyi erdemli, mutlu, ölçülü, dengeli kılar. Bunun karşıtı ussal olmayanın ussal üzerindeki baskısıdır ve mutsuzluğa, erdemsizliğe, dengesizliğe yol açar. İnsanın, felsefe öğrenerek, yapması gereken başlıca iş usu ussal olmayana egemen kılmaktır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi