PROKOPİOS (6-yy)
Bizanslı tarihçi. I. Iustinianos dönemini ele alan yapıtlarıyla tanınmıştır.
490-507 arasında Filistin’de bulunan Caesareia’da (Kaisareia) doğdu. Ölüm yeri ve tarihi bilinmiyor. İyi bir öğrenim görerek 527’de Mezopotamya ordusunun genç komutanı Belisarios’un danışmanı (cosilarius) oldu. Onunla birlikte Persler’e karşı yürütülen seferlerin çoğuna katıldı ve 532 Nika ayaklanmasının bastırılışına tanık oldu. 533-534 yıllarında Kuzey Afrika’daki Vandal Krallığı’na karşı girişilen savaşlarda bulundu. Burada iki yıl kaldıktan sonra yeniden İtalya’da bulunan Belisarios’a katıldı ve 540’a kadar süren ilk Ostrogot savaşını yakından izledi. Daha sonra Constantinopolis’e (İstanbul) döndü ve 542’de imparatorluğu sarsan büyük veba salgınını yaşadı. Bunu izleyen yıllardaki yaşamı konusunda kesin bilgiler olmamakla birlikte Belisarious’un ikinci İtalya seferine katılmayıp merkezde resmi görevler aldığı, bu arada 562’de Constantinopolis valisi olduğu sanılmaktadır.
Klasik Yunan tarihçilerinin son büyük temsilcisi sayılan Prokopios, resmi nitelik taşıyan sekiz kitaplık Polemon’n (“Savaşlar”) 540’larda yazmaya başladı. Yetkin bir Yunanca ile yazılmış olan bu yapıtın ilk iki kitabı 5. yy başlarından 550’ye kadar Pers savaşlarını, daha sonraki iki kitabı Vandal Krallığı’nın ele geçirilişini ve bunu izleyen olayları, geriye kalan üç kitabı da Ostrogot Savaşları’nın birinci ve ikinci evresini anlatmaktadır. Bir ek niteliğinde olan sonuncu kitap 548-554 arasındaki olayların bir özetini içermektedir. Bu kitapların hepsinde aynı zamanda önemli iç olaylara değinilmektedir. Prokopios önceleri büyük umutlar beslediği I. Iustinianos’un kendisinde yarattığı hayal kırıklığı üzerine tahminen 550 yılında Ta Anekdota’yı (Gizli Tarih) kaleme aldı. Yapıtında açgözlü bir zorba olarak tanımladığı Iustinianos’un kurulu düzeni ve gelenekleri yıktığını ileri sürmekte ve onunla birlikte imparatoriçe Theodora, Belisarios ve kansı Antonina’ya hakaret dolu suçlamalar yöneltmektedir. 550 ortalarında, bazı kaynaklara göre, Iustinianos’un buyruğuyla yazdığı Peri Ktismaton (“Yapılar”) ise dönemin başlıca kamu çalışmalannı yansıtır.
• YAPITLAR (başlıca): Peri Ktismaton, (ö.s.), Beatus Rhenanus (yay.), 1531, (“Yapıtlar”); Ta Anekdota, (ö.s.), N.Elemannus (yay.), 1623, (Gizli Tarih, 1973); Polemon, (“Savaşlar”), (Opera Amnia, J.Haury (yay.), 1913 içinde).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi