PUMPELLY, Raphael (1837-1923)
ABD’li jeolog ve arkeolog. ABD’nin kuzey bölgelerinde bulduğu maden yatakları ve Asya’da Türkistan bölgesinde gerçekleştirdiği kazılarla tanınmıştır.
8 Eylül 1837’de New York Eyaleti’nde Owego’da doğdu, 10 Ağustos 1923’te Rhode Island Eyaleti’nde öldü. Owego Akademisi’nde başladığı öğrenimini iki yıl kadar New Haven Collegiate and Commercial Academy’de sürdürdü, 1854’te Avrupa’ya gittikten sonra jeolojiyle ilgilendi. 1856’da Freiburg’daki Bergakademie’ye girerek maden mühendisliği ve jeoloji öğrenimi gördü. 1860’ta ABD’ye döndü, Güney Arizona’daki gümüş madenlerinde yönetici olarak çalıştı. 1862-1867 arasında Japon hükümeti adına Çin, Moğolistan ve Japonya’da maden araştırmaları yaptı.
1867’den sonra ABD’nin kuzeyindeki maden yataklarını araştırdı. 1893-1895 arasında çalışmalarını gene Avrupa’da sürdürdü. 1903-1904 yıllarında Orta Asya’da bir araştırma projesini üstlendi. Bölgenin jeoloji, arkeoloji ve etnoloji verilerinin araştırılması sırasında 1904’te Alman arkeolog Hubert Schmidt ile Aşkâbad yakınlarında Anav’da saptadıkları iki kurganda (höyük) kazılar yaptı. Bunlardan kuzeydekiııde üreticilik aşamasına geçmiş (neolitik) bir topluluğa ait yerleşimin katmanlarını, güneydekinde ise Mezopotamya’daki Kalkolitik ve Erken Bronz çağları ile eşzamanlı kalıntılar içeren başka bir yerleşimin katmanlarını buldu. Bu kazıda stratigrafi (tabakalanma) yönteminin özenle uygulanmasının yanı sıra, bitki ve hayvan kalıntılarının incelenmesi, üreticiliğe geçiş aşamasındaki topluluklar konusunda önemli bilgilerin elde edimesini sağladı.
• YAPITLAR (başlıca): Geological Researches in China Mongolia and Japan, 1867, (“Çin, Moğolistan ve Japonya’ da Jeolojik Araştırmalar”); Across America and Asia, 1870, (“Amerika’dan Asya’ya”); Explorations in Turkestan: Ex-pedition of 1904: Prehistoric Civilizations of Anau (H.Schmidt v.d. ile), 1908, (“Türkistan Araştırmaları: 1094 Keşif Seferi: Tarihöncesi Anav Uygarlıkları”); My Remi-niscences, 2 cilt, 1918, (“Anılarım”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi