QUENEAU, Raymond (1903-1976)
Fransız, şair ve yazar. Gerçeküstücü izler taşıyan dil ve üslup çalışmalarıyla çok yönlü, yaratıcı bir sanatçı olmuştur.
21 Şubat 1903’te Le Havre’da doğdu, Paris’te öldü. Ortaöğrenimini doğduğu kentte tamamladıktan sonra Paris’e gitti ve felsefe öğrenimi gördü. Gallimard Yayınevi’nde yayın damşmanı olarak çalıştı. Gerçeküstücülük hareketi içinde yer aldı, Revolution Sürrealiste dergisine katkıda bulundu. Klasik yazarlar üzerine bilimsel bir çalışma olan Encyclopedie de la Pleiade’m yayın danışmanı, daha sonra da yönetmeni oldu.
İlk kitabı 1933’te yayımlandı, 1937’de çıkan Chene et chien (“Meşe ve Köpek”) adlı otobiyografik nitelikteki manzum anlatısıyla tanındı, özgün sanatçı kişiliğini kabul ettirdi. Dilin işlevi üzerine deneysel nitelikte yapıtlar verdi, konuşma diline dayalı yeni bir edebiyat dili oluşturmaya çalıştı. Exercices de style (“Üslup Çalışmaları”) adlı yapıtında, basit bir öyküyü doksan dokuz ayrı üslupla tekrarladı.
1920’lerde bir süre aralarında yer aldığı Gerçeküstücüler’in etkileri, Queneau’nun hemen hemen tüm yapıtlarına yansımıştır. Sözcük oyunlarına dayalı, nükteli, yergici anlatımı, yer yer kara gülmeceye varan yaklaşımıyla 20. yy Fransız edebiyatının seçkin yapıtlarını vermiştir. Sürekli olarak dili bozmasının, alaycılığının altında, büyük bir karamsarlık ve ölüm saplantısı gizlidir. Romanlarında da alışılmadık tipler yaratmış, dünyanın saçmalığını vurgulamıştır.
Queneau, yaratıcı edebiyat etkinliğinin yanı sıra, felsefe ve matematik alanlarında da yapıt vermiş, derlemeler yapmış, sanat eleştirileri yazmıştır. 1950’ler-den başlayarak, senaryo yazarlığından oyunculuğa kadar, sinemayla ilgili çalışmalar da yapmıştır, içinde Bunuel’in La mort en ce jardin (“Bu Bahçede Ölüm”), Nicholas Ray’in Amere victoire (“Acı Zafer”) adlı yapıtlarının da bulunduğu kimi filmlerin diyalog yazarlığını yapmış, birçok belgesel ve kısa filmin açıklama metinlerini yazmıştır. Romanlarından Zazie dans le metro (“Zazie Metroda”) 1960’ta Louis Maile tarafından, Le dimanche de la vie’de (“Yaşamın Pazarı”) 1967’de Jean Herman tarafından sinemaya uyarlanmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Şiir: Chene et chien, 1937, (“Meşe ve Köpek”); Les Ziaux, 1943; Exercices de style, 1947, (“Üslup Çalışmaları”); Cent mille milliards de poemes, 1961, (“Yüz Bin Milyar Şiir”); Courir les rues, 1967, (“Sokaklarda Dolaşmak”). Roman: Le chiendent, 1933, (“Ayrıkotu”); Un rude hiver, 1942, (“Sert Bir Kış”); Loin de Rueil, 1945, (“RueiPden Uzakta”); Le dimanche de la vie, 1952, (“Yaşamın Pazarı”); Zazie dans le metro, 1959, (“Zazie Metroda”); Les fleurs bleues, 1965, (“Mavi Çiçekler”).
• KAYNAKLAR: J.Bens, Queneau, 1962; A.Bergens, Raymond Queneau, 1963; P.Gayot, Queneau, 1968; J.Queval, Raymond Queneau, 1960.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi