Regiomontanus (1436-1476)
Regiomontanus, 15. yüzyılın önemli bir Alman matematikçi, astronom ve gökbilimcidir. Gerçek adı Johannes Müller veya Johann Müller'dir ve Latince olarak "Kral Dağı" anlamına gelen Regiomontanus takma adını kullanmıştır.
Regiomontanus, Zamanının en önemli gökbilimcilerinden biri olan Purbach'ın öğrencisiydi ve onunla birlikte Viyana'da çalışmıştır. Matematik ve astronomi alanlarında büyük bir yetenek sergileyerek, özellikle trigonometri ve trigonometrik tabloların geliştirilmesinde etkili olmuştur.
Regiomontanus, gökbilimde önemli bir figür olarak kabul edilir çünkü Batı dünyasında eski Yunan ve Arap gökbilim bilgisini yeniden keşfetme ve bu bilgiyi geliştirme konusundaki çabalarıyla tanınır. Almanya, İtalya ve Macaristan'da birçok gözlem istasyonu kurmuş ve astronomik gözlemler yapmıştır.
Ayrıca, matematiksel çalışmalarıyla trigonometri alanında yeni teknikler geliştirmiş ve astronomik hesaplamalar için kullanılan tablolar hazırlamıştır. Ayrıca, matematik ve astronomi alanlarındaki eserleri, Rönesans döneminde Avrupa'da geniş çapta kabul görmüştür.
Regiomontanus'un en önemli çalışmalarından biri, göksel hareketleri belirlemek için kullanılan "Ephemerides" adlı bir gözlem kılavuzudur. Bu eser, astronomik olayların zamanlamasını doğru bir şekilde tahmin etmek için temel bir referans kaynağı olmuştur.
Regiomontanus, bilimsel çalışmalarıyla sadece kendi döneminde değil, sonraki nesillerde de büyük bir etki bırakmıştır. Onun eserleri ve katkıları, astronomi ve matematiğin ilerlemesine önemli katkılarda bulunmuştur.
Hayatı
Regiomontanus, 6 Haziran 1436'da Doğu Prusya'nın Königsberg şehrinde doğdu. Gerçek adı Johann Müller'di. "Kral Dağı" anlamına gelen Königsberg'in adı, Latince'ye çevrilerek doğum yeri olan şehri belirtmek için adına eklendi ve Regiomontanus olarak tanındı. Eğitimine muhtemelen Leipzig Üniversitesi'nde başladı ve orada klasik dilleri öğrendikten sonra, 1450'de Viyana Üniversitesi'ne gitti. Regiomontanus'un kariyeri, özellikle hocası ve çalışma arkadaşı Georg Peurbach ile olan ilişkisiyle şekillendi.
1460 yılında, Peurbach'la birlikte Ptolemaios'un "Almagest" adlı eserini Yunanca'dan Latince'ye çevirmek üzere Viyana'dan ayrılarak Roma'ya gitti. Peurbach'ın ölümünden sonra, onun vasiyetini yerine getirmek için çalışmaya devam etti. Padova Üniversitesi'nde Arap astronomi bilgini Ahmed b. Muhammed b. Kesîr el-Ferganî'nin çalışmaları hakkında dersler verdi ve ardından Macaristan'ın başkenti Buda'da krallık gözlemevinde çalıştı. 1471'de Nürnberg'e yerleşti ve burada küçük bir basımevi kurarak gökgünlüklerini ve Peurbach'ın gezegenler kuramını yayımladı.
Bir olasılıkla öğrencisi olan ve ondan etkilenen Nürnberg'in zenginlerinden Bemhard Walther, Regiomontanus'a özel bir gözlemevi kurmasına yardımcı oldu. Ancak, 1475'te Papa tarafından kilise takvimindeki hataları düzeltmek için Roma'ya çağrıldı ve muhtemelen 1476'da vebadan öldü. Bazı belgelere göre, Ptolemaios'un "Almagest" eserinin yanlış bir çevirisini yayımlayan Trabzonlu Georgios'un oğlu tarafından zehirlendiği iddia edilmiştir.
Ptolemaios'un eserlerinin Arapça'ya çevrilip, ardından Latince'ye aktarıldığı süreçte çeviri ve yorum hatalarıyla değerinin azaldığına inanan Bessarion'un önerisi üzerine, Peurbach ve Regiomontanus, Almagest'in kısa ve anlaşılır bir özeti olan "Matematik Derlemesi"ni hazırlamaya başladılar. Peurbach'ın ölümünden sonra, Regiomontanus, Bessarion ile yakın ilişki kurarak Yunanca'yı iyice öğrendi ve Ptolemaios'un el yazmalarını inceledi. Bu çalışma, 1463'te tamamlandı ve "Ptolemaios'un Büyük Derlemesinin Özeti" başlığını taşıdı. Ancak bu büyük çalışma ancak 1496'da basılabilmiştir.
Regiomontanus'un en önemli yapıtlarından biri olan "Her Çeşit Üçgen Üstüne Beş Kitap" da 1464'te tamamlanmasına rağmen ancak 1533'te basılabilmiştir. Bu eser, özellikle Arap ve Yunan matematikçilerinin çalışmalarından beslenmiştir. Avrupa'da yayımlanmış ilk önemli trigonometri kitabı olan bu yapıt, gelecek kuşaklar üzerinde büyük etki yapmış ve trigonometrinin astronomiden bağımsız bir bilim dalı olarak gelişimine katkı sağlamıştır.
Regiomontanus'un Macaristan'da çalıştığı dönemde hazırladığı "Yönler Tablosu"nda, gökcisimlerinin boylamlarını belirleyen ve bir tanjantlar tablosu ile altı tabanlı bir sinüs tablosu düzenleyen çalışmaları uzun yıllar kullanılmıştır. Kristof Kolomb'un Amerika kıtasına doğru yaptığı yolculukta, 1475-1506 arasındaki her gün için gökcisimlerinin konumlarını veren Regiomontanus'un gökgünlüklerinden yararlanmıştır.
Regiomontanus'un Eserleri
Epitome in Cl. Ptolemaii Magnam Compositionem: Ptolemaios'un "Almagest" adlı büyük eserinin kısa ve öz bir özeti olan bu çalışma, Peurbach ile birlikte hazırlanmıştır.
De Triangulis Omnimodis Libri Quinque: "Her Çeşit Üçgen Üstüne Beş Kitap" adıyla da bilinen bu eser, trigonometri üzerine önemli bir çalışmadır. Arap ve Yunan matematikçilerin çalışmalarından da beslenmiştir.
Tabulae Directionum: "Yönler Tablosu" olarak bilinen bu çalışma, gökcisimlerinin boylamlarını belirleyen ve trigonometrik tablolar içeren bir eserdir.
Ephemerides: Regiomontanus'un gökgünlükleri, güneş, ay ve gezegenlerin konumlarını ve hareketlerini belirten astronomik kayıtlardır.
Kalendarium: Takvim hesapları ve astronomik olayların hesaplanmasıyla ilgili bir eserdir.
Bu eserler, Regiomontanus'un matematik ve astronomi alanındaki çalışmalarının önemli bir parçasını oluşturur ve Avrupa'da bilim ve matematik alanında büyük etki yapmıştır.