SALISBURY, Robert Cecil (1830-1903) İngiliz devlet adamı. Üç kez başbakanlık yapmıştır.
Robert Arthur Talbot Gascoyne-Cecil Salisbury 3 Şubat 1830’da Herfordshire’de, Hatfield’te doğdu, 22 Ağustos 1903’te aynı kentte öldü. Eton College’ı bitirdikten sonra Oxford’daki Christ Church College’ da sürdürdüğü öğrenimini sağlığının bozukluğu nedeniyle yarıda bırakarak uzun bir Avustralya ve Yeni Zelanda gezisine çıktı. 1853’te Stamford’tan Avam Kamarası’na seçildi. Milletvekilliği döneminde çeşitli dergilere yazdığı makalelerde Muhafazakârların (Tory) yeni önderi Disraeli’nin siyaseti daha geniş kitlelere açan parlamento reformunu benimsemesini eleştirdi. 1866’da kısa bir süre Hindistan bakanlığı yaptı. Babasının ölümü üzerine 1868’de Salisbury Markisi olarak Lordlar Kamarası’na girdi ve ertesi yıl Oxford Üniversitesi fahri rektörü oldu.
1874’te Muhafazakârların iktidara gelmesiyle yeniden Hindistan bakanı olan Salisbury, Bengal’deki bir kıtlık sırasında buğday ihracatını durdurmayı reddettiği için ağır eleştirilere uğradı. 1878 Nisan’mda Lord Derby’nin yerine dışişleri bakanı oldu. 1880’e değin süren bu görevi sırasında ustalıklı bir diplomasi yürüterek Osmanlı toprakları üzerindeki Ingiliz-Rus rekabetinin yol açtığı bunalımı Berlin Kongresi’nde bir çözüme ulaştırdı. Balkanlar’da yeni bir paylaşımı getiren bu kongrede bazı ödünler karşılığında Büyük Bulgaristan düşüncesine son vermeyi başardı. 1881’de Disraeli’ nin ölümünden sonra Muhafazakâr Parti’nin başına geçti.
Haziran 1885’te Gladstone başkanlığındaki liberal hükümetin düşmesi üzerine başbakanlık ve dışişleri bakanlığını birlikte üstlendi. 6 ay süren ilk başbakanlık döneminde İngiltere’nin Afganistan üzerindeki denetimini pekiştirdi. Burma’yı ilhak ederek Hindistan’ın doğu sınırını Fransızlar’a karşı güvenlik altına aldı. 1886’da başbakan Gladstone’un parlamentoya sunduğu İrlanda’ya özerklik verilmesini öngören yasanın reddedilmesini sağladı. Temmuz 1886’da Gladstone’un istifası üzerine ikinci kez başbakan oldu. 1892’ye değin iktidarda kaldığı bu dönemde daha çok Afrika’daki paylaşım mücadelesi üzerinde durdu. 1888’de Batı Afrika İngiliz Kumpanyası’na krallık beratı vererek Yukarı Nil bölgesinin ele geçirilmesini sağladı. Ertesi yıl sömürgeci devletleri ilk kez bir araya getiren ve köle ticaretini yasaklayan Brüksel Konferansı’nın toplanmasına ön ayak oldu. 1890’da Zengibar’daki (Zanzibar) İngiliz egemenliğini tanıması karşılığında Helgoland’ı Almanya’ya bıraktı. 1895’te üçüncü kez başbakan olan Salisbury bu görevi 1902’ye değin sürdürdü. Bu dönemde dünyamn çeşitli bölgelerinde ortaya çıkan bunalımlar nedeniyle Avrupa’da yeni ilişkiler kurmaya çalıştı. Mısır ve Nil Vadisi üzerindeki İngiliz egemenliğini tanımayan Fransa ile ilişkilerin gerginleşmesi üzerine 1897’de general Kitchener aracılığıyla Sudan’ı işgal etmeye yöneldi ve 1899’da Fransızlar’ı buradan bütünüyle çekilmeye zorladı. Ertesi yıl Güney Afrika’da büyük bir orduyu harekete geçirerek Boer Savaşı’m başlattı. 1902’de Boer Savaşı’m sona erdiren Vereeniging Antlaşması’nın imzalanmasından sonra istifa eden Salisbury kısa bir süre sonra öldü.
İngiltere’nin 1860’larda izlediği yalnızlık siyaseti ile 20.yy başlannda benimsediği uzlaşma diplomasisi arasındaki geçiş döneminin bir siyaset adamı olan Salisbury, Avrupa’daki devletleri birbirine karşı kullanarak güç dengesini korumaya çalışmıştır. Bunu yaparken artan Fransız tehdidine karşı İtalya ve Almanya ile bir yakınlaşmaya gitmekle birlikte her hangi bir ittifaka girmekten kaçınarak İngiltere’ye sürekli bir hareket serbestliği sağlayıp, genel bir banş çerçevesinde dünyadaki İngiliz üstünlüğünü sürdürmeyi amaçlamıştır. 1895-1896 Ermeni olayları sırasında Osmanlı Devleti’ne müdahale etmek için Avrupa devletlerini birleştirmeye çalışmışsa da bunda başansız olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Essays by the Late Marquess of Salisbury, (ö.s.), 1905, (“Salisbury Markisi’nin Denemeleri”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi