SALÂHEDDİN ZERKUB ( ? -1258) Türk, mutasavvıf. Mevlevilik’in doğuşunda ve gelişmesinde etkili olmuştur.
Doğum tarihi ve yeri bilinmemektedir. Konya’da öldü. Yaşamıyla ilgili bilgi çok azdır, olanlar da söylencelerle karışmıştır. Konya’da kuyumculukla uğraştı. Bu işi dolayısıyla kendisine altın döğen (zerkub) adı verildi. Kaynaklann belirttiğine göre, bir gün, altın düğerken sıçrayan kıvılcımları, dükkânın önünden geçen, Celâleddin Rûmî (Mevlânâ) görmüş, ona bu kıvılcımların ne olduğunu sormuş, o da “bunlar tanrısal gerçeğin ışın biçiminde yansımasıdır” karşılığını vermiş. Bu olay Celâleddin Rûmî’yi çok düşündürmüş, böylece onunla sıkı bir dostluk ilişkisi kurmuştur.
Salâheddin yazılı yapıt bırakmamıştır. Celâleddin Rûmî’nin yapıtlarında geçen onunla ilgili açıklama ve anlatılanlardan Mevlevilik’in temel düşüncelerini benimseyen, varlık birliği (vahdet-i vücud) görüşüne inanan bir kimse olduğu, çevresini etkilediği anlaşılmaktadır. Mevlevilik’in temel inancına göre insan-Tann-evren üçlüsü özdeştir, var olan yalnız Tanrı’dır, bütün nesneler tanrısal özün görünüş alanında yansımasıdır. Tin ölümsüz, gövde ölümlüdür. Tanrısal kaynaktan gelen tin, gövdeden ayrılınca geldiği yere dönecektir. Bütün nesneler, sessiz ve sözsüz bir dille Tanrı adlarını anar, ona kavuşma özlemini çeker.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi