RAHMANÎNOV, Sergey (1873-1943)
Rus, besteci. 19. yy Rus romantik müziğinin sürdürücüsü olmuştur.
Sergey Vasilyeviç Rahmaninov 2 Nisan 1873’te Nov-gorod’da, İlmen Gölü yakınlarındaki Oneg’da doğdu, 28 Mart 1943’te ABD’de, California Eyaleti’ndeki Beverly Hills’de öldü. Babası çarın muhafız alayında görevli bir yüzbaşı, annesi bir generalin kızıydı. Rahmaninov ilk müzik eğitimini ve piyano derslerini annesinden aldı. Ailesi onun subay olmasını istiyordu. Ama babası emekliliğinde giriştiği mali işler sonucu ailenin servetini tüketince bu istek gerçekleşemedi. Rahmaninov, 1882’de St.Petersburg Konservatuvarı’na yazılarak 1885’e değin eğitim gördü. Kuzeni ünlü piyanist ve orkestra yöneticisi Aleksandr Siloti, ondaki yeteneği sezerek tanınmış eğitimci ve piyanist Nikolay Zve-ref’ten ders alması için Moskova Konservatuvarı’na yazılmasını önerdi. Rahmaninov Moskova Konservatuva-rı’nda 1885’ten 1888’e değin süren eğitiminde Zveref ten başka Çaykovski’nin etkisinde besteler yapan, dönemin ünlü müzikçileri Sergey Taneyef (1856-1915) ve Anton Arenski’den (1861-1906) dersler aldı.
Konservatuvarda eğitimini tamamladıktan sonra 1891-1892 yıllarında Rusya içinde yaptığı turnelerle kısa sürede başarılı bir piyanist olarak tanındı. 1892’de Puşkin’in “Çingeneler” şiiri üzerine bestelediği Aleko adlı tek perdelik bir operadan sonra, piyano için Do Diyez Minör Prelüd ile adını bütün müzik dünyasına duyurdu. 1893’te Moskova’daki Marginski Müzik Okulu’na piyano öğretmeni olarak atandı.
1895’te bestelediği l.Senfoni’nin 1897’deki ilk seslen-dirilişinde karşılaştığı büyük başarısızlık üzerine umutsuzluğa düşen Rahmaninov, yetersiz bir müzikçi olduğuna karar verdi ve iki yıl kadar hiçbir şey bestelemedi. Bu ruhsal çöküntüden, üç ay süren doktor tedavisiyle kurtuldu ve 1900 yazında 2. Piyano Konçertosu ’nu yazmaya başladı. 1901’de bitirdiği ve kendini tedavi eden doktor Nikolay Dahl’a adadığı bu konçertonun ilk çalmışı A.Siloti yönetiminde yapıldı. Yapıt, günümüze değin en çok çalman piyano konçertolarından biri olarak geldi.
1904’te Moskova’da Bolşoy Tiyatrosu’nun orkestra yöneticiliğine atan Rahmaninov, 1905 Devrimi sırasında ailesiyle birlikte Almanya’da Dresden’e gitti. 1909’a değin kaldığı bu kentte 2. Senfoni st J. Piyano Konçertosu gibi önemli yapıtlarını yazdı. 1909’da ilk kez ABD’ ye gitti. Orada verdiği konserlerde gerek besteci, gerekse yönetici ve piyanist olarak büyük başarı kazandı. 1910’da yeniden Moskova’ya dönerek Çarlık Müzik Ku-rumu’nda başkan yardımcılığı ve Flarmoni Konserleri’ nde orkestra yöneticiliği görevlerini üstlendi. 1917 Ekim Devrimi’yle birlikte yurdundan ayrılarak önce İskandinav ülkelerinde bir konser turnesine çıktı. Bir süre Paris’te kaldıktan sonra New York’a geçti. 1935’ten yaşamının sonuna değin de ABD’de kaldı.
20.yy başında Rusya’da müzik
Rahmaninov’un yaşadığı dönemde Rusya’da besteciler kendi aralarında çeşitli gruplara ayrılmışlardı. Rus Beşleri’nin başını çektiği bir grup müzikçi folklordan güç alan ulusallaşma eğilimini savunuyor ve Rus sanat müziğini yenileştirme yolunda çaba gösteriyorlardı. Bir küçük grup müzikçi, A.Skryabin’in müziğindeki armoni kurallarına karşı çıkmaktaydılar. Rahmaninov’un da içinde bulunduğu grup ise Çaykovski ve Anton Rubinstein geleneğini sürdürerek Ona Avrupa Romantizmi’nin Rusya’daki temsilcisi durumuna gelmişti. Yapıt vermede her şeyden önce Çaykovski’den etkilenmiş olan Rahmaninov, onun müziğine yaşamı boyunca bağlı kaldı. Duygulu ve etkili müziği 19. yy Rus Romantizmi’nin bir simgesi durumuna geldi. Müziğinde, çağdaş bestecilerin yapıtlarına tümüyle ilgisiz kaldı, yer yer Rus halk müziğinden yararlandı. Son dönem bestelerine, yurt özlemi nedeniyle, koyu bir Slav hüznü egemen oldu, bu özelliğiyle son yapıtları Chopin’in müziğini andırmaktaydı.
Önemli yapıtları
Rahmaninov’un günümüzde en tanınmış yapıtları piyano ve orkestra için yaptığı bestelerdir. Dört piyano konçertosu arasında en az çalınan 1891 tarihli 1. Piyano Konçertosu nu 1917’de yeniden gözden geçirmiş, nerdeyse yeniden yazmıştır. 1934 tarihli Paganinınin Bir Teması Üzerine Rapsodi’siyle birlikte en sık çalınan yapıtı olan 2. Piyano Konçertosu ’nun ardından yazdığı 3. Piyano Konçertosu ise kimi eleştirmenlerce en ustalıklı ve ilginç konçertosu olarak tanımlanır. 1. bölümdeki temalar son bölümde de dinleyiciye anımsatılarak yapıta cyclic(Aan-güsel) bir hava kazandırılmıştır. Aynı tekniği 4. Piyano Konçertosu’nda da kullanan Rahmaninov, 3. bölümde, ilk iki bölümde sunulan malzemeyi yeniden işlemiştir.
Besteciliği kadar piyanistliğiyle de ünlü olan Rahmaninov, kendine özgü bir ritimle çaldığı ulaşılması güç bir piyano tekniğine sahipti. Özellikle Beethoven’in Appasionata ve Waldstein sonatları ile Schumann’ın Karna-val’ına ve Chopin’in Si Bemol Minör Sonat’ına getirdiği yorumlarla, bu yapıtları ve bestecilerini kavramakta dinleyiciye yeni ipuçları vermiştir.
Çok sayıdaki şarkısında belirli bir yenilikten yoksun lirikliğiyle, kendine amaç olarak melodik yaratıcılığı seçtiğini gösterir. Bu şarkılarla Rahmaninov, bazı müzikçilere göre Rus liectinin de yaratıcısıdır.
• YAPITLAR (başlıca): Orkestra Müziği: 1. Piyano Konçertosu, 1891, 1917’de yeniden yazıldı; 1. Senfoni, 1895; 2. Piyano Konçertosu, 1901; 2. Senfoni, 1907; 3. Piyano Konçertosu, 1909; 4. Piyano Konçerto su, 1927; Paganini’nin Bir Teması Üzerine Rapsodi, 1934; 3. Senfoni, 1936. Opera: Aleko, 1892; Françesco da’Rimini, 1904. Oda Müziği: Viyolonsel ve piyano için Sonat, 1901. Piyano Müziği: Prelüdler, moments musicaux’ler, etudes tableux’lar. Şarkı: 79 Şarkı, 1893-1916.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi