SKOPAS (Ykş. İÖ 400-350) Eski Yunan, heykelci. Yunan klasik heykeline duygusal bir anlatım kazandırmıştır.
Yaşamı üstüne hemen hemen hiç bilgi yoktur. Paroslu’dur. Atinalı Praksiteles ve Sikyonlu Lysippos’ la birlikte Eski Yunan uygarlığının üç büyük heykelcisinden biridir. Çalışmaları ve yapıtları tam olarak bilinmemektedir. Yalnızca İÖ 395’te yanan Tagea’da-ki Athena Alea Tapınağı’nm yeniden yapımı ile İÖ 350 dolaylarında kral Mausolos’un Halikarnassos’da-ki (Bodrum) anıt mezarı Mausoleum’da çalıştığı saptanabilmiştir. Bu sonuncusunda Skopas’ın yanı sıra Bryaksis, Leochares, Satyrus ve Timotheus gibi heykelcilerin çalıştığı da bilinmektedir.
Athena Alea Tapmağı’ndun artakalan parçalar ve Roma dönemi kopyaları aracılığı ile bilinen bazı heykelleri Skopas’m karmaşık ve huzursuz bir kişiliği olduğunu göstermektedir. Bu kişiliği tapınağın tasarımına olduğu kadar, içindeki Asklepios ve Hygieia heykellerine de yansıtmıştır. Tapınağın planı temelde klasik kurallara uygundur. Ancak iç mekânının düzenlenişi ve süslemeleri 5.yy Yunan sanat geleneği ile bağdaşmayan özellikler taşımaktadır. Klasik kuralların dışına çıkmak kaygısının aynı dönemin başka Korint kentlerinde de başlıbaşına üslupsal bir eğilime dönüştüğü görülür. Bu eğilim doğrultusunda süsleme motiflerinin derinlemesine oyularak arka plandan ayrılması, klasik kurallarda bulunmayan bir ışık-gölge karşıtlığı yaratır. Skopas’m Athena Alea Tapınağı alınlığında kullandığı ve vahşi bir domuz avını konu alan kabartmaları ile Mausoleum’dan artakalan kabartmaları böyle ışık-gölge etkilerinin yanı sıra, oldukça dinamik bir biçim anlayışı da içerirler.
Skopas’a atfedilen heykeller arasında en önemlileri Mainad ve Pothos’tur. Bunlar Skopas’ın, figürlerine alışılmamış ve zor pozlar vererek dramatik etkiyi bu yolla elde etmeyi amaçlayan heykel anlayışının ürünüdür. Özellikle Mainad’ın hareketi, bir şiddet duygusu uyandıracak kadar gerilim içindedir. Yunan Klasik dönem anlayışına ters düşen bu heykellerin duygusal içeriğinin yaptığı etki, bir yerde Klasik dönem öncesinin ilkelliğini çağrıştırır.
• YAPITLAR (başlıca): Athena Alea Tapmağı, Tagea; Mausoleum, heykel kabartmaları, ykş. İÖ 350, Bodrum; Mainad, İÖ 350, Devlet Sanat Koleksiyonu, Dresden; Pothos, İÖ 350, Capitol Müzesi, Roma.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi