RAFFLES, Thomas Stamford (1781-1826)
İngiliz devlet adamı. Sömürge yöneticiliği sırasında İngiltere’nin Uzakdoğu’daki çıkarlarını korumuş, Singapur’u kurmuştur.
6 Temmuz 178l’deJamaika Adası’ndan İngiltere’ye dönüş seferini yapmakta olan bir gemide doğdu, 5 Temmuz 1826’da Londra’da öldü. Müsrif bir tüccar olan babasının borçlarım ödemek ve annesiyle dört kızkardeşi-nin geçimini sağlamak için eğitimini yarıda bırakarak 14 yaşındayken Doğu Hint Şirketi’nde kâtip olarak çalışmaya başladı. Boş zamanlarda doğa bilimleri üzerine çalışarak ve çok sayıda yabancı dil öğrenerek kendisini geliştirdi. Doğu Hint Şirketi’nin 1786’da Hindistan-Çin seferi yapan gemiler için Malakka Boğazı’nın kuzeyindeki Penang Adası’nda kurduğu ikmal limanında, İngiliz hükümetine bağlı bir yönetimin kurulmasının ardından, 1805’te yönetici yardımcısı olarak adaya gönderildi.Bu görev sırasında Malaya halkının dili, tarihi ve kültürü üzerine kapsamlı araştırmalar yaptı.
1808’de sağlık nedenleriyle gittiği Malakka’da (bugün Malaya’da),bu limanın Doğu Hint Şirketi tarafından terkedilmek üzere olduğunu öğrenince, Malakka’nın İngiltere’nin Uzakdoğu ile yaptığı ticaret için Penang’dan çok daha elverişli olduğunu kanıtlayan bir rapor yazarak, şirket yönetiminin kararım değiştirmesinde önemli rol oynadı. Bu raporuyla İngiltere’nin Hindistan genel valisi Lord Minto’nun (1751-1814) dikkatini çekti ve Haziran 1810’da onun tarafından Kalküta’ya davet edildi. Kal-küta’da bulunduğu sırada, genel valiyi, I.Napoleon’un Hollanda’yı yenilgiye uğratması üzerine Fransa’nın denetimine geçen ve Fransızlar’ ın İngiliz gemilerine yönelttikleri saldırılarda üs olarak kullandıkları Cava Adası’ nı ele geçirmek gerektiğine ikna etti. Lord Minto tarafından adayı ele geçirmeye yönelik bir sefer planı hazırlamakla görevlendirilerek Malakka’ya döndü. 100 gemiden ve aralarında Raffles’ın da bulunduğu yaklaşık 12.000 askerden oluşan İngiliz birliklerinin Ağustos 1811’de Cava Adası’ndaki Cakarta’ya (Batavia) yaptığı çıkarmadan kısa bir süre sonra, Fransız-Hollanda birlikleri yenilgiye uğradı ve adanın işgali tamamlandı.
Eylül 1811’de Lord Minto tarafından Cava vali yardımcılığına atanan Raffles, yönetimi sırasında, tarımsal üretimi ve geliri artırmaya ve adayı İngiliz malları için pazar durumuna getirmeye yönelik önlemler aldı. Köylüleri, Hollanda Doğu Hint Şirketi tarafından saptanan belli ürünleri üretmek ve belli fiyatlarla şirkete satmakla yükümlü kılan “zorunlu ekim sistemi”ni uygulamadan kaldırarak, tüm toprakları sömürge yönetiminin mülkiyetine geçirdi ve köylüleri toprağın kullanımı karşılığında sabit bir rant ödemekle yükümlü kıldı. Bu uygulamaları nedeniyle Doğu Hindistan Şirketi yönetimiyle arası açılınca görevinden ayrılarak Mart 1816’da Londra’ya döndü.
Londra’ya dönüşünde Royal Society’ye üye kabul edildi ve Sir unvanıyla ödüllendirildi. Bu dönemde History of Java (“Cava’nın Tarihi’’) adlı iki ciltlik kitabını yayımladı. Kasım 1817’de yönetici olarak Sumatra Adası’nın güneybatısındaki Benkulu’ya atanan Raffles, bu görevi sırasında, İngiltere’nin, I.Napoleon’un yenilgisini izleyen dönemde yeniden Hollanda’ya bıraktığı Malaya Takımadaları’nd a, Hollanda’nın tam bir ticaret tekeli kurmaya çalıştığına tanık oldu. Bu durumu İngiltere’nin Uzakdoğu’yla yaptığı ticaretin geleceğini tehlikeye soktuğunu düşünerek yeni Hindistan genel valisi Lord Has-tings’le görüşmek üzere 1818’de Kalküta’ya gitti. Ondan Malakka Boğazı’nın doğusunda yeni bir İngiliz ticaret limanı kurma izni aldıktan sonra, Ocak 1819’da Malakka Yarımadası’mn en güneyinde bulunan Singapur Adası’na çıktı. Liman kurmak için son derece uygun bulduğu bu adayı Doğu Hint Şirketi adına Cohor racasından satın aldı ve kısa bir süre sonra da Singapur limanını kurdu. Hemen ardından Benkulu’ya döndü ve görevinden istifa ettiği Ekim 1823’e değin orada yaşadı.
1823’te İngiltere’ye dönmeden önce Singapur’a uğrayan Raffles, orada geçirdiği bir yıldan fazla süre içinde kentin tüm ülkelerin gemilerine açık serbest liman olarak örgütlenmesi için çalıştı. Yerlilerin eğitimi için Singapur Enstitüsü’nü kurdu. Ağustos 1824’te İngiltere’ye döndükten sonra Londra Zooloji Derneği’ni kurdu ve başkanlığını yaptı.
• YAPITLAR (başlıca): History of Java, 2 cilt, 1817, (“Cava’nın Tarihi).
• KAYNAKLAR: C.Clair, Sir Stamford Raffles Founder of Singapore, 1963; M.Collis, Raffles, 1966; E.Hahn, Raffles of Singapore: A Biography, 1946; C.E.Wurtzburg, Raffles on the Rast em Isles, 1954.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi