PRZYBYZEWSKI, Stanislaw (1868-1927)
Polonyalı roman ve oyun yazarı. Yapıtlarında entelektüellik ve cinsellik gibi temaları işlemiştir.
7 Mayıs 1868’de Inowroclaw kasabası yakınlannda, Lojevo’da doğdu, 21 Ekim 1927’de Jaronty’de öldü. Eğitimini Berlin’de yaptı. Burada Bohem sanatçılar arasına katıldı, Strindberg’le arkadaşlık etti. Bir ara hapse girip çıktı. 1898’de Polonya’ya döndü. Krakovi’de Zycie (Yaşam) adlı bir dergi çıkarmaya başladı. Dergi, Polonyalı yazar ve aydınların oluşturduğu Mloda Polska grubunun haber organı oldu ve 1898-1901 arasında Avrupa’daki yeni edebiyat akımlarının ve Ibsen, Hauptmann gibi önemli tiyatro yazarlarının ülkede tanıtılmasına büyük katkıda bulundu.
Przybyzewski, düz yazılarında olağan dışı psikolojik durumları ve karmaşık erotik duyguları işlemiştir. Cinsler arasındaki erotizmin aşktan değil, nefretten kaynaklandığını savunmuştur. Lirik şiirden yana olmuş, Olguculuk’a (Pozitivizm) ve Doğalcılık’a (Natüralizm) karşı çıkmıştır. Göstermeci bir tutumla yazdığı sahne yapıtlarında ise hemen hemen hiç dekor ve eşya kullanmamış, anlatmak istediklerinin izleyiciye oyun gücüyle, çoğu zaman pandomimle ulaştırılmasını amaçlamıştır. Gerek yapıtlarında, gerek özel yaşamında burjuva değerlerine ve kurulu düzene karşı olması genç kuşağın ona büyük bir sevgi beslemesine yol açmış, kişiliği, bohem yaşama biçimi, aykırı davranışlarıyla bir efsane kişisine dönüşmüştür. Yapıtlarıyla çağdaş Polonya sanatının kurucuları arasında yer almıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Oyun: Dia szezescia, 1899, (“Mutluluk İçin”); Snieg, 1903, (“Kar”); Zlote runo, 1901, (“Ev Sahipleri”); Taniec milosci i smierci, 1901, (“Aşk ve Yaşam Dansı”). Roman: Totenmesse, 1893, (“Ölüler Ayini”); Homo Sapiens, 1898, (“Düşünen İnsan”); Satans Kinder, 1897, (“Şeytanın Çocuktan”): Matka, 1902, (“Ana”); Synovıie Ziemi, 1904, (“Toprağın Oğulları”). Otobiyografi: Moi wspolczesni, (ö.s.),1935, (“Çağdaşlarım”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi