RHEE, Syngman (1875-1965)
Koreli (KC) devlet adamı. 1948-1960 arasında ülkesinde otoriter bir yönetim kurmuştur.
26 Nisan 1875’te, Hwanghaepuklo bölgesindeki (bugün KHDC’de) Pyongsan köyünde doğdu, 19 Temmuz 1965’te Hawaii Adaları’nda Honolulu’da öldü. Metodist rahipler tarafından kurulmuş olan bir okulda öğrenim görerek İngilizce öğrendi ve Hıristiyanlık’ı benimsedi. Okulu bitirince, İngilizce öğretmenliği yapmaya başladı. O dönemde yaygın olan milliyetçi düşünceleri benimseyerek, 1896’da, Kore’nin bağımsızlığını amaçlayan Bağımsızlık Kulübü’ne girdi. 1897’de tutuklandı ve 1904’e kadar cezaevinde kaldı. Serbest bırakılınca ABD’ye giderek, Kore’nin bağımsızlığı için ABD Başkanı Theodore Roosevelt’in yardımını istedi, ancak isteği kabul edilmedi. 1905’te George Washington Üniversitesi’ne kaydoldu. Üniversiteyi 1907’de bitirdikten sonra, Harvard Üniversitesi’nden yüksek lisans, Princeton Üniversitesi’nden de siyasal bilimler dalında doktora derecesi aldı. 1910’da Hıristiyan dinini yaygınlaştırmayı amaçlayan bir hareket olan YMCA’yı (Young Men’s Christian Association-Hıristiyan Gençlik Birliği) örgütlemek üzere Kore’ye döndü. 1912’de Metodistler’in uluslararası konferansına katılmak için yeniden ABD’ye gitti ve orada kalmaya karar verdi.
Mart 1919’da, Japon sömürgeciliğine karşı, Kore’nin bağımsızlığı talebiyle, Seul’de büyük gösterilerle başlayan ve giderek bir ayaklanmaya dönüşen Şamil Hareketi, şiddetle bastırıldı. Sürgüne giden hareketin bazı önderleri Nisan 1919’da geçici bir Kore hükümeti kurarak, hükümet başkanlığına o sırada ABD’de olan Rhee’yi getirdiler. Rhee II.Dünya Savaşı’nın sonuna değin ABD’ de yaşadı.
II.Dünya Savaşı sonunda Japonya’nın yenilgisi üzerine 38. paralel sınır alınarak Kore’nin güneyi ABD, kuzeyi ise SSCB tarafından geçici olarak işgal edildi. Güneyde, 6 Eylül 1945’te ülkenin bağımsızlığını amaçlayan kişilerin ulusal bir meclis toplayarak ilan ettikleri Kore Halk Cumhuriyeti ABD askeri yönetimince tanınmadı. ABD askeri yönetimi bağımsızlık isteyen Koreliler’i yatıştırmak üzere Şubat 1946’da, ülkesine dönmüş olan Rhee’nin başkanlığında bir Danışma Konseyi oluşturdu. Ekim 1946’da da yarısı ABD askeri yönetimince atanan geçici bir yasama meclisi kuruldu. Savaştan sonra ABD’ den ülkesine dönerek muhafazakâr sağ güçlerin önderliğini üstlenen Rhee’nin kurduğu parti, Mayıs 1948’de Güney Kore’de yapılan ulusal meclis seçimlerinde çoğunluğu kazandı. Meclis başkanlığına getirilen Rhee, meclisin hazırladığı yeni anayasa uyarınca ilen edilen Kore Cumhuriyeti’nin ilk devlet başkanı oldu. Göreve gelişinden hemen sonra büyük bir muhalefetle karşılaşan ve iktisadi bunalımın üstesinden gelemeyen Rhee’nin partisi 1950 seçimlerinde yenilgiye uğradı. Ancak seçimlerden dört hafta sonra Kore Savaşı’nın başlaması üzerine, Rhee, “savaş hali” ilan ederek meclisi dağıttı, ana muhalefet partisinin önderini ihanetle suçlayarak idam ettirdi ve otoriter bir yönetim kurdu. Kore’nin zor yoluyla birleştirilmesini savunan Rhee, Kore Savaşı sırasında ABD’yi Çin Halk Cumhuriyeti’ne karşı savaşa sürüklemeye çalıştıysa da, başaramayınca ateşkes koşullarım kabul etmek zorunda kaldı. 1952 ve 1954’te meclisten geçirttiği anayasa değişiklikleri ile süresiz seçilme hakkını elde etti, başbakanlık görevini kaldırttı, başkan seçimlerinin doğrudan halk tarafından yapılmasını kabul ettirdi ve böylece yetkilerini büyük ölçüde artırdı. 1952 ve 1956 seçimlerinde yeniden devlet başkanı seçildi. Yönetimi sırasında özgürlükleri kaldırarak, muhaliflerini baskı altına alan Rhee, ülkede ithal ikamesine dayalı bir sanayileşme politikası izledi.
1960 başkanlık seçimlerinde, yeniden başkan seçildiğinin ilan edilmesi, muhalefetin, seçimlerde hile yapıldığını ileri sürerek ülke çapında protestosuna yol açtı. Büyük boyutlara ulaşan öğrenci gösterileri karşısında, askerler, gösterilere engel olamadılar. Olayların sürmesi ve ulusal meclisin de istifasını istemesi üzerine görevinden ayrılmak zorunda kalan Rhee, bundan sonraki yaşamını Hawaii Adaları’nda sürgünde geçirdi.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi