RADLOV, Vasiliy Vasilyeviç (1837-1918)
Alman asıllı Rus Türkolog. Sibirya ve Orta Asya Türk kavimlerinin kültürü üstüne yaptığı çalışmalarla tanınmıştır.
17 Ocak 1837’de Berlin’de doğdu, 12 Mayıs 1918’de St.Petersburg’ da öldü. Wilhelm Radloff adıyla da tanınır. 1850’lerde Berlin Üniversitesi’nde Doğubilim öğrenimi gördü. Bu yıllarda Fransız kuramcı J. A.Gobineau tarafından geliştirilen ırkların eşitsizliği kuramına karşı çıktı. Irk ayrımı gözetmeden, tüm insanların eşit zihinsel gelişme gücüne sahip olduklarını kanıtlamaya çalıştı. Ünlü Alman düşünür ve dilbilimci W.Humboldt’un izinden giderek, zekâ ve yargılama gücünün eğitim düzeyi düşük topluluklarda da geliştiğini temellendirmeve girişti. Bu savını da Orta Asya’da yaşayan kavimlerden örneklerle kanıtlamaya çalıştı.
Öğrenimini bitirdikten sonra on iki yıl süreyle Sibirya’nın güneybatısındaki Barnaul’da lisede Almanca ve Latince öğretmenliği yaptı. Bu dönemde Kuzey Sibirya, Kazakistan, Kırgızistan, Sayan ve Altay Dağları yöresindeki Türk kavimlerinin kültürlerini araştırma fırsatını buldu. Dilbilim ve etnografya araştırmalarına ve metinler üzerindeki çalışmalarına bu yıllarda başladı. Topladığı Türk kavimlerinin folkloruna ilişkin metinleri 10 ciltlik Proben der Volksliteratur der türkischen Stamme (“Türk Kavimlerinin Halk Edebiyatından Örnekler”) adlı kitabında yayımladı.
St. Petersburg’a döndükten sonra 1884’te, Kuzey ve Orta Asya konusundagenel bir etnografya çalışması niteliğin deki AusSibirien ’i(“ Sibirya’dan’ ’)yayımladı.Bu bölgedeki kavimleriniktisadi,siyasal, dinsel ve kültürel evrimini, avlanma, hayvancılık ve tarım evreleri olmak üzere üç evrede açıklayan bir kuram geliştirdi. Orta Asya Türk kavimlerinin başlıca dini olarak Şamanizm’i inceledi.
Radlov, yüzyıllar boyunca Kırgızlar arasında sözlü olarak süren Manas destanının bazı bölümlerini yazıya geçirdi. Türk edebiyatının ilk örneklerinden kabul edilen Yusuf Has-Hâcib’in Kutadgu Bilig’ini Almanca’ya çevirdi. Çeviriye yazdığı uzun önsözde, Uygurlar’ın toplumsal ve siyasal yapısını ele aldı. Bu dönemde kurulan güçlü devlet yapısını, siyasal erki ele geçiren kişinin gücü ile bağlantılı olarak açıkladı. Batı Moğolistan’da Yukarı Yenisey ve Orhun ırmakları bölgesindeki 8. yy’a ait Orhun Yazıtları’nı ilk bulanlardan biri de Radlov oldu. Bu yazıtları Radlov ve Danimarkalı bilgin V.Thomsen çözdüler ve Göktürk Devleti’ne ait olduğunu saptadılar.Radlov’un öteki çalışmaları arasında Türk dilleri üzerine dört ciltlik karşılaştırmalı bir sözlük de vardır. Ayrıca St.Petersburg’daki Antropoloji ve Etnografya Müzesi’nin kurulmasında önemli bir rol oynamıştır.
Radlov, Sibirya ve Ona Asya Türk kavimlerinin folkloru, etnografyası, dili, tarihi ve eski metinleri üzerinde yaptığı araştırmalarla bu bölgeler etnografyası ve Türkoloji üzerine sistemli bir yaklaşım geliştiren ilk bilginlerden olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Proben der Volkslitteratur der türkischen Stamme,lOcilt,1866-1907, (“TürkKavimlerinin Halk Edebiyatından Örnekler”); Aus Sibirien: Lose Blâtter aüs mei-nem Tagebuche, 2. cilt, 1884, (“Sibirya’dan: Günlüğümden Yapraklar’’); Das Kutadku Bilik desJusuf Chass-Hadscbib aus Balasagun, 2 cilt, 1891-1910, (“Balasagunlu Yusuf Has-Hâcib’in KutadguBilig’i’’); Opyt slovaria tiurkskikh narechii: Versuch eines Wörterbuches des Türk-Dialekte,A cilt,(“Bir Türk Lehçeleri Sözlüğü Denemesi”); Die alttürkiscben In-schriften der Mongolai, 1894-1897, (“Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi