RALEIGH, Walter (1552-1618)
İngiliz asker ve devlet adamı. Kuzey Amerika’da İngiliz yerleşim bölgeleri kurmaya çalışmıştır.
Kimi kaynaklara göre 15 54’te Devonshire’de, Budleigh Satterton yakınında doğdu, 29 Ekim 1618’de Londra’da öldü. Ralegh olarak da bilinir. Devonshire’ın ünlü Protestan ailelerinden birinin oğluydu. 1566-1569 arasında Oxford Üniversitesi’ne bağlı Oriel College’da öğrenim gördüğü sanılmaktadır. Diplomasını almadan Katolikler’le Protestanlar arasındaki Din Savaşları’nda Huguenotlar’ın (Calvinist Protestanlar) yanında savaşmak üzere Fransa’ya giderek beş yıl kaldı. 1578’de üvey kardeşi Sir Humphrey Gilbert’le birlikte Doğu’ya giden bir Kuzey Geçidi aramak üzere bir deniz yolculuğuna çıktı. Daha sonra bir piyade bölüğünün başında İngiltere’ye karşı ayaklananlarla savaşmak için İrlanda’ya gitti. İrlan-dalılar’a karşı uyguladığı sert yöntemler kraliçe I. Elizabeth’in dikkatini çekti. 1581’de Londra’ya döndüğünde kraliçenin gözdelerinden biri oldu ve ona İrlanda konusunda danışmanlık yapmaya başladı. Bundan sonra önemli bir siyasi etkisi olmaksızın saray çevresinde hızla yükseldi ve çeşitli ayrıcalıklar elde etti. İrlanda’nın Muns-ter bölgesinde geniş topraklara, Oxford’da iki malikâneye ve Londra’da bir eve sahip oldu; şarap lisanslarının satışının tekeliyle, pamuklu dokuma ihraç etme hakkı elde etti. 1585 ’te “Sir” unvanı aldı; ertesi yıl Devon ve Cornwall’in koramirali ve buradaki kalay madenlerinin muhafızı, 1587’de kraliçenin muhafız alayı komutanı oldu. Ayrıca birçok kez parlamento üyeliği yaptı.
Raleigh bilinmeyen toprakları keşfetmek üzere düzenlenen seferlere büyük ilgi duyuyordu. Üvey kardeşi Gil-bert’in İngiliz Katolikleri’ni Amerika Kıtası’na yerleştirmek için 1582 ’de kurduğu şirkete para ve gemiyle ortak oldu. Gilbert’ın Newfoundland’den dönerken ölmesi üzerine kraliçe adına yeni topraklar ele geçirme ayrıcalığı Raleigh’e verildi. Hemen bir sefer düzenleyerek Amerika’nın bugünkü Kuzey Carolina kıyılarına dek gitti ve burada Virginia adını verdiği bir yerleşim yeri kurmaya çalıştı. Gönderdiği ilk kafile koşullara uyum sağlayamadı ve 1586’da oradan geçmekte olan ünlü denizcilerden Sir Francis Drake’in (1540-1596) gemileriyle geri döndü. Onlarla birlikte Avrupa’ya ilk kez patates ve tütün geldi. Raleigh bundan sonra da seferler düzenlediyse de, sürekli bir yerleşim yeri kurma konusunda başarılı olamadı.
1592’de İspanyol kalyonları tarafından tuzağa düşürülerek öldürülen kuzeni Grenville’in öcünü almak üzere denize açıldı. Ancak tam bu sırada nedimelerinden biriyle gizlice evlendiğini ve bir oğlu olduğunu öğrenen kraliçe onu geri çağırarak Temmuz 1592’de karısıyla birlikte Londra Kulesi’ne hapsettirdi. Raleigh, seferden dönen gemilerinin getirdiği ganimetten kraliçeye yüklü bir pay verdikten sonra serbest bırakıldı, ancak saraya girmesi yasaklandı. 1594’te yeniden kraliçenin güvenini kazanarak Güney Amerika Kıtası’ndaki Orinoko Nehri boyunca Guyana’ya bir sefer düzenledi. The Discoverie of Guiana (“Guyana’nınKeşfi”) adlı kitabında anlattığı bu gezi sırasında İspanyol belgelerine ve Kızılderililer’in anlattığı öykülere dayanarak Güney Amerika içlerinde El-dorado adlı altından bir kentin varlığına inandı. Ancak bu bölgeyi sömürgeleştirme projesi için saraydan destek bulamadı. 1596 ve 1597’de en büyük rakibi Essex Kontu Robert Devereux’yla birlikte İspanya’nın Cadiz kentine ve Batı Hint Adaları’ndan Azorlar’a karşı saldırılara katıldı. 1600’de Manş Denizi’ndeki Jersey Adası’nın valisi oldu.
Elizabeth’in ölümünden sonra tahta çıkan I.James (d. 1603-1625) Raleigh’in tüm görevlerini ve ayrıcalıklarını elinden aldı, sonra da kendisine karşı bir komplo içinde olduğu gerekçesiyle hapsettirdi. Önce ölüme mahkûm edilen Raleigh’in cezası, daha sonra yaşam boyu hapse çevrildi. Tutuklu olduğu süre boyunca yazdığı, yaradılıştan İÖ 2. yy’a değin geçen dönemi anlatan History of the World(“Dünya Tarihi’’) adlı kitabını kendisine büyük yakınlık gösteren I.James’in büyük oğlu Henry’ye adadı. James’in paraya gereksinimi olduğunu öğrenince Ispanya’yla hiçbir çatışmaya girmeme koşuluyla Guyana’da altın aramak üzere bir sefer düzenlemek üzere ondan izin aldı ve Haziran 1617’de yola çıktı. Ne hazine, nede altın madeni bulabildi, mürettebatının Ispanyol-lar’la çatışmasını da engelleyemedi. Döndükten sonra yeniden tutuklandı ve daha önce verilmiş olan ölüm cezası infaz edildi.
Serüven düşkünü ve coşkulu bir kişi olarak tanınan, ancak, müsrifliği ve kendini beğenmişliği nedeniyle pek çok düşman kazanmış olan Raleigh, felsefe ve matematiğe ilgi duymuş, kimya ve ilaç formülleri üzerine de çalışmıştır. Gezilerini anlatan kitaplarının yanı sıra şiirleri de vardır. Kuzey Amerika’da yerleşim yeri kurma girişimleri İngiltere’nin buralardaki egemenliğinin başlangıcı olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): The Works of Sir Walter Ralegh, (ö.s.), 8 cilt, 1829, (“Sir Walter Ralegh’in Yapıtları”); The Discoverie of Guiana, (ö.s), V.T.Harlow(der.), 1928, (“Guyana’nın Keşfi”); The Poems of Sır Walter Ralegh, (ö.s), A.Lat-ham (der.), 1951 (2.basım), (“Sir Walter Ralegh’in Şiirleri”); The History of the World, (ö.s), C.A.Patrides (der.), 1971, (“Dünya Tarihi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi