RATHENAU, Walther (1867-1922)
Alman sanayici ve siyaset adamı. I.Dünya Savaşı sonrasında Alman dış politikasında etkili olmuştur.
29 Eylül 1867’de Berlin’de doğdu, 24 Haziran 1922’de aynı kentte öldü. Elektrikli araçlar üreticisi AEG’nin (Allgemeine-Elektrizitaets-Gesellschaft) kurucusu Emil Rathenau’nun (1838-1915) oğluydu. Elektrokimya öğrenimi görerek 1889’da doktorasını aldı. 1890-1900 arasında sanayi sektöründe araştırmacı ve yönetici olarak çeşitli görevler üstlendikten sonra AEG’ye geçti. I.Dünya Savaşı başlayınca ulusal kaynakların hükümet tarafından etkin biçimde yönlendirilmesi gerektiği düşüncesiyle Savaş Bakanlığı’na bağlı bir Hammadde Dairesi kurulmasına ön ayak oldu. Ağustos 1914-Nisan 1915 arasında bu dairenin başkanlığını yaptı. Babasının ölümü üzerine AEG’nin başına geçti.
Mart 1920’de maliye bakam Kari Joseph Wirth (1879-1956) tarafından hükümete bağlı Sosyalizasyon Komitesi üyeliğine getirildi. Temmuz 1920’de Almanya’nın silahsızlandırılmasının kararlaştırıldığı Spa Konferansına teknik asistan olarak katıldı. Mayıs 1921’de başbakan olan Wirth’in kurduğu hükümette Kasım 1921’e değin yeniden onarım bakanlığı yaptı. Almanya’ mn Versailles Antlaşması hükümlerine uyması ve İtilaf Devletleri’yle ilişkilerin yeniden düzenlenmesi için çaba gösterilmesine ve Almanya’nın içine düştüğü yalnızlıktan kurtarılmasına dayanan bir dış politika önerdi.
Ocak 1922’de Cannes Konferansı’nda Almanya’yı temsil eden Rathenau, 1 Şubat 1922’de dışişleri bakanı oldu. Nisan 1922’de Sovyetler Birliği’yle Almanya arasında ticaretin geliştirilmesini ve tazminat ödemelerinden vazgeçilmesini öngören Rapallo Antlaşması’m imzaladı. Bu antlaşma aşırı milliyetçi çevrelerin Rathenau’yu komünizmi teşvik etmekle suçlamalarına yol açtı. Dışişleri bakanlığına giderken aşırı milliyetçi, Yahudi aleyhtan iki genç tarafından öldürüldü.
Siyaset adamlığının yanı sıra iktisadi ve toplumsal konulara ilişkin görüşleriyle de tanınan Rathenau, teknoloji ve sermayenin, insanı baskı altına aldığım, sınai gelişmenin Avrupa kültürünü tehdit ettiğini öne sürmüştür. İleri kapitalizm aşamasında iktisadi sistemin verimsiz bir duruma düştüğünü, aristokrasinin yerini alan yeni bir tür oligarşinin insanlardaki yetenekleri göremediğini ve kullanmasını bilemediğini ileri sürerek siyasi ve iktisadi merkezileşmeye son verilmesini, ekonominin tüm toplumun ortak çıkarları doğrultusunda yeniden örgütlenmesini savunmuştur. Vergilerde ve miras yasalarında köklü değişiklikler yapılarak özel mülkiyetin tüketim mallarıyla sınırlandırılmasını, sanayinin üretici ve tüketicilerin temsil edildiği loncalar tarafından yönetilmesini önermiştir. Ona göre bu tür yönetim emek sürecine yeni bir ruh katacak, sorumluluk duygusunu, dayanışmayı ve başarma isteğini artıracaktır. Genel refahın artırılması için çeşitli iktisadi örgütlerin ortak çabalarıyla hazırlanacak bir genel plandan yana olan Ve bir tür özyönetimi savunan Rathenau, genel bir yoksulluk getireceği savıyla sosyalizme karşı çıkmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Reflexionen, 1908, (“Yansımalar”);Zur Kritik der Zeit, 1912, (“Dönemin Eleştirisi Üzerine”); Probleme der Freidensuvirtschaft, 1917, (“Barış Ekonomisinin Sorunları”); An Deutschlands Jugend, 1918, (“Alman Gençliği Üzerine”); Die neue Wirtschaft, 1918, (“Yeni Ekonomi”); Gesammelte Schriften, 5 cilt, 1918; Die neue Gesellschaft, 1919, (“Yeni Toplum”);£)er neue Staat, 1919, (“Yeni Devlet”); Der Kaiser, 1919, (“İmparator”); Gesammelte Reden, (ö.s.), 1924, (“Toplu Konuşmalar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi