REICH, Wilhelm (1897-1957)
Avusturya asıllı ABD’li hekim ve psikanalist. Cinselliği bir biyolojik enerji kuramı üzerinde temellendirme çabasıyla tanınmıştır.
24 Mart 1897’de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sınırları içindeki Galiçya’nın Dobzau kasabasında (bugün Ukrayna’da) doğdu, 3 Kasım 1957’de ABD’nin Pennsylvania Eyaleti’ndeki Lewisburg kentinde öldü. Yahudi asıllı bir aileden gelen Reich, 1915’te liseyi bitirdi ve cepheye savaşmaya gitti. 1918’de I. Dünya Savaşı’nın bitişinden sonra Viyana Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girdi. 1919’da üniversitede düzenlenen Cinselbilim Öğrenci Topluçalışması’na katıldı; bu dönemde psikanaliz düşüncesine ilgi duydu. Freud’un yakın ilgisiyle Viyana Psikanaliz Derneği’ne üye oldu.
1920’de “dürtü enerjisi” üzerine yaptığı konuşmayla dikkatleri üzerine çekti. Canlı, coşkulu bir kişiliği olan Reich, dört yıllık zorunlu öğrenimi tamamladıktan sonra hemen hemen tüm dallarda bitirme sınavlarını başarıyla vererek 1922’de tıp fakültesinden mezun oldu. 1922-1924 arasında Viyana Üniversitesi Hastanesi’nde nöropsikiyatri asistanı olarak çalıştı. 1922’den başlayarak Viyana Psikanaliz Derneği’nin yoksullar için açtığı Psikanaliz Polikliniğinde sürdürdüğü çalışmalar, ona toplumsal koşullar bakımından güçsüz durumdaki insanlarda görülen ruhsal rahatsızlıklar konusunda birçok gözlem ve bilgi kazandırdı. Freud’un libido (cinsel-ruhsal enerji) kuramını hem bir siyasal, toplumsal çerçeve içine oturtmak, hem de biyolojiyle bağlantılandırmak çabasına girişti. Bu çabaların ilk sonucunu 1927’de yayımlanan ve cinsel-bedensel boşalma olgusunu irdeleyen Die Funktion desOrgasmus (Bedensel Boşalmanın İşlevi) adlı kitabıyla ortaya koydu. Aynı yılın Temmuz’unda Avusturya Komünist Partisi’ne girdi. 1928 yılı sonunda Sosyalist Cinsel Danışma ve Araştırma Topluluğu ve ona bağlı danışma merkezlerinin kurulmasına ön ayak oldu. 1930’da Psikanaliz Polikliniği başhekimliğini üstlendi, ama aynı yılın sonbaharında Berlin’e taşındı. 1931’de Berlin’de Sexpol (Cinsel Siyaset) yayınevini kurdu; Proleter Cinsel Siyaset Birliği’nin kuruluşuna katıldı. Hitler 1933’te iktidarı ele geçirince, Viyana’ya kaçtı, daha sonra Danimarka’ya geçti.
Geleneksel psikanalizden kopuşu
Bu arada geleneksel psikanalizden iyice kopan ve kendi yolunda ilerleyen Reich, aynı yıl içinde Characteranalyse (Kişilik Çözümlemesi) ve Massenpsychologie des Faschismus (Faşizmin Kitle Ruhu Anlayışı) adlı önemli yapıtlarını yayımladı. Bir süre sonra oturma izni elinden alınınca kısa sürelerle Londra, Paris, Zürich, Prag ve Malmö’de kaldı. Ağustos 1934’te yapılan XIII. Uluslararası Psikanaliz Kongresi’nde Uluslararası Psikanaliz Derneği’nden çıkarıldı; Ekim’de Norveç’in başkenti Oslo’ya yerleşerek cinselliğin elektrofizyolojisi üzerine deneylerine başladı. 1936’da bağışlar ve kimi meslektaşlarının yardımıyla kurduğu laboratuvarında orgazm kuramını biyolojik açıdan temellendirme çalışmalarını sürdürdü.
“Orgon”
Deneyleri sonucu bulduğunu öne sürdüğü şeye “bion” adını verdi ve bunu her türlü canlı maddenin çekirdeğini oluşturan işlevsel birim ve cansızlıktan canlılığa geçişte ilk evre olarak tanımladı. Çalışmaları muhafazakâr bilim ve siyaset çevrelerinden olumsuz tepki gördü. Bunun üzerine 1939’da laboratuvarı ve asistanlarıyla birlikte ABD’ye göç ederek New York kentine yerleşti; 1939-1941 arası New School for Social Research’de öğretim üyeliği yaptı. Canlılardaki yaşam enerjisinin, o güne dek bilinmeyen biyolojik-fiziksel etkileri olan bir tür elektrik enerjisi olduğu savını öne sürerek bu enerjiye “orgon” adını verdi. 1942’de Orgon Enstitüsü kuruldu, International Journal of Sex-economy and Orgon Research (Uluslararası Cinsel-Ekonomi ve Orgon Araştırması Dergisi) yayımlanmaya başlandı. 1947’de New Republic dergisinde çıkan ve Reich’ı bilimsel dolandırıcılıkla suçlayan bir makale, McCarthycilik’in doruğa ulaştığı yıllarda Reich’ın başının derde girmesine yol açtı. Besin ve Ecza Dairesi (Food and Drug Administration) Reich ve orgon enerjisi savını benimseyen hekimlere karşı geniş bir soruşturma başlattı. Reich soruşturmalar sonucu 1954’te dava açılınca, bilimsel sorunlar üzerine bir hukuk kurumunun karar veremeyeceğini, iddianamenin mahkemenin doğa bilimleri konusundaki bilgisizliğini ortaya koyduğunu söyleyerek mahkemeye gitmedi. Mahkeme davayı 1956’da sonuçlandırarak Reich’ı iki yıl hapis cezasına çarptırdı ve tüm orgon aygıtlarıyla, Reich ve arkadaşlarının tüm kitaplarının yok edilmesine karar verdi. 23 Ağustos 1956’da New York’ta altı ton kitap yakıldı. Temyiz mahkemesinden bir sonuç alınamayınca Mart 1957’de Lewisburg cezaevine giren Reich, orada öldü.
Orgazm kuramı
Reich kendisinin, Freud’un özgün kuramını mantıksal sonuçlarına ulaştıracak geleneksel psikanalizden ayrıldığını söyler. Freud 1920’ye değin libido kuramının ergeç organik temeline oturtulması gerektiğini düşünüyordu. Cinsel yaşamdaki güncel bozukluklar ve libido tıkanıklığının yol açtığı bozukluklarla (aktualneurosen) cinsel bir bozuk’uğun ortadan kaldırılmasıyla belirtilerin yetmediği nevrozları (psycho-neurosen) birbirlerinden ayırıyordu. Daha sonra “ölüm dürtüsü” kuramını geliştiren Freud, cinsellik üzerine savlarım bir yana bırakmıştı. Oysa psikanalizi herşeyden önce bir tedavi tekniği olarak gören Reich, libido kuramına büyük önem verdi; yalnız aktualneurosen denilen ruhsal rahatsızlıkların değil, tüm nevrozların cinsel enerjinin boşaltılamayıp tıkanması sonucu zararlı bir hale gelmesinden kaynaklandığını öne sürdü. 1927’de yayımlanan Die Funktıon des Orgasmus’da (Bedensel Boşalmanın İşlevi), Freud’un cinselliğin kişiliği belirlediği varsayımını ileri götürerek, ruhsal sağlığın bir insanın o sıradaki libido birikimine denk düşen bir doyuma ulaşma yeteneği olarak tanımladığı “orgazm gücü”ne bağlı olduğunu belirtti. Böylece Reich, o dönemde psikanalizle iyileşmenin tam olarak ne olduğu konusunda çıkan bunalıma özgün bir çözüm getirdi. Geleneksel psikanaliz hastanın bilinçdışına ittiği cinselliğin bilincine varmasını yeterli görüyordu, oysa Reich’a göre iyileşmenin gerçekleşmesi için kişinin dürtüsel gereksinmelerin bilincine varmasını, tam bir cinsel doyum yeteneğini kavramasını ve bunu cinsel tıkanıklığın ortadan kaldırılmasının izlemesi gerekiyor-du.
Daha sonra kişilik üzerinde duran Reich, kişiliğin bir bakıma bireyin devingen koruyucu zırhı olduğunu vurguladı; kişilik bastırılmış dürtülerin baskısını azaltmayı ve egoyu (ben) güçlendirmeyi amaçlayan bir zırhtı, ama böylelikle cinselliği, haz duyma ve yaratma yeteneğini güçten düşürüyordu.
Daha ilk başlarda cinselliği orgazma bağlı olarak ve bir enerji biçiminde formüle ederek, cinselliğin psikolojisinden, cinselliğin biyolojisine geçme konusunda önemli bir adım atan Reich, Norveç yıllarından başlayarak, kendini canlılığın enerji olarak saptanılması araştırmalarına adadı. Ona göre doğadaki herşey gibi, insanın coşkusal (emotional) yaşamı da maddenin ve enerjinin yasalarınabağlıydı. İnsan ruhunu değil, bitkisel sinir sistemini hedef alan bitkisel tedavi (vegetotherapie) yöntemi geliştirdi.
• YAPITLAR (başlıca): Die Funktion des Orgasmus, 1927, (Bedensel Boşalmanın İşlevi, 1978); Der Sexuelle Kampf der Juqend, 1932, (“Gençliğin Cinsel Mücadelesi”); Charak-teranalyse, 1933, (Kişilik Çözümlemesi, 1983); Massen-psychologie des Faschismus, 1933, (Faşizmin Kitle Ruhu Anlayışı, 1976); Der Einbruch der Sexualmoral, 1935, (Cinsel Ahlakın Boygöstermesi, 1976); Die Sexuelle Revolution, 1936, (Cinsel Devrim, 1975); Listen little Man, 1948, (Dinle Küçük Adam, 1976); DerKrehs, 1948, (Kanser, 1983); Ether, God and Devil, 1951, (İnsanın Doğadaki Yeri,
1985); Reich Speaks of Freud, (ö.s.), 1967, (Reich Freud’u Anlatıyor, 1981).
• KAYNAKLAR: B.A. Laska, W.Reich, 1981; I.Ollendorf, Re’ıch, 1975; O.Rakness, Wilhelm Reich und die Orgonomie, 1973.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi