RİTSOS, Yannis (1909 – 11 Kasım 1990, Atina)
Yunanlı şair. Şiirlerinde Yunan toprağının ve insanının özelliklerini yalın ve çarpıcı bir dille yansıtmış, uluslararası bir üne kavuşmuştur.
1 Mayıs 1909’da Peloponez’de, Monemvassia’da doğdu. Toprak sahibi bir ailenin dördüncü ve en küçük çocuğuydu. İlköğrenimini bitirdikten sonra 1921’de Git-hion Lisesi’ne girdi. 1925’te bu okulu bitirerek Atina’ ya çalışmaya gitti. Bir süre çeşitli büro işlerinde çalıştı, ama ciğerlerinden hastalanınca Monemvassia’ya döndü. İlk şiirlerini bu dönemde yazdı, resim ve müzikle ilgilendi. Ertesi yıl yeniden Atina’ya giderek gene geçici işlerde çalışmaya başladı. 1927-1930 arasında Atina’da ve Girit’te çeşitli sanatoryumlarda yattı. Orada tanıştığı hastaların aracılığıyla bol bol kitap okudu, Marxist dünya görüşünü benimsedi. İyileşip Atina’ya dönünce “Erga-tiki Leskhi” adlı bir işçi örgütüne girdi. Ablasının desteğiyle iki yıl boyunca bu örgütün sanat etkinliklerini yönetti,oyunlar sahneye koydu, şiir dinletileri düzenledi. Bu çalışmaları nedeniyle tanıştığı Konstantinos Go-vostis ona kendi yayınevinde düzeltmenlik ve redaktörlük görevi verdi.
1927-1930 arasında şiirleri dergilerde yayımlanmaya başlayan Ritsos, ilk şiir kitabı Traktör’ü 1934’te yayımladı. Bunu 1935’te Piramitler, 1936’da da Epitaphios kitapları izledi. Bu kitabın bazı kopyaları Metaksas yönetimince Akropol’deki Zeus tapınağında törenle yakıldı. 1937-1938 yıllarında altı ay Parnitha Sanatoryumu’nda yattı. II.Dünya Savaşı sırasında Atina’da kaldı ve hasta olmasına karşın durmadan şiir yazdı. 1945’te EAM’a (Ulusal Kurtuluş Cephesi) katılarak Kuzey Yunanistan’ daki birliklerde görev yaptı ve Makedonya Halk Tiyatro-su’nun çalışmalarına katkıda bulundu. Aynı yıl Varkiza Antlaşması’nın imzalanması üzerine Atina’ya döndü ve 1948’de tutuklanıncaya kadar Govostis Yayınevi’nde editör olarak çalıştı. 1948-1952 arasında Limni, Makronisos ve Ayios Staratis adalarında sürgün olarak yaşadı. Bu dönemde şiirlerinin yayımlanması yasaklandı. 1952’de özgürlüğüne kavuşarak Atina’ya döndü. 1954’te Sisam’ da doktorluk yapan Falitsa Yorgiadis’le evlendi.
Ay Işığı Sonatı
1955-1967 arasında çok sayıda şiir kitabı yayımladı. Bunlardan Ay Işığı Sonatı 1956’da Ulusal Şiir Ödülü’ nü kazandı. Gene bu dönemde Sovyetler Birliği ile öbür Doğu Avrupa ülkelerinde gezilere çıktı. Şiirleri birçok yabancı dile çevrilerek yayımlandı. 1967’de Papadopu-los’un yönetimi ele geçirmesiyle yeniden tutuklandı ve 1970’e kadar Yeros ve Leros adalarına sürgüne gönderildi. 1972’de sansürün yumuşaması üzerine sürgünde yazdığı şiirlerini yedi kitapta bir araya getirdi. Aynı yıl Knokk-le-Zout Büyük Şiir Ödülü’nü kazandı ve Meinz Edebiyat ve Bilim Akademisi’ne üye seçildi. Bunları 1974’te Uluslararası Dimitrov Ödülü, 1976’da Uluslararası Etna-Taormina Şiir Ödülü ve 1977’de Lenin Ödülü izledi. Ayrıca kendisine Selanik ve Birmingham Üniversiteleri “onursal doktora” dereceleri verdi. Şiirlerinden bir bölümü Theodorakis tarafından bestelenerek daha geniş halk yığınlarına ulaştı.
Ritsos’un yüze yaklaşan kitaplarındaki şiirleri dört dönemde ele alınabilir. Yetişme yılları sayılan ilk dönemde yayımladığı Traktör, Piramitler ve Epitaphios gibi kitaplarında kişisel, toplumsal ve siyasal yaşantıları arasında bir bağ kurmaya çalıştığı görülür. 1930’ların sonlarını kapsayan ikinci döneminde ise Kızkardeşimin Türküsü, İlkyaz Senfonisi ve Okyanusun Yürüyüşü kitaplarıyla lirik bir anlatım ve yalın bir dille alışılmamış görüntüleri ve dramatik bir duyarlığı birleştirerek bütün yazdıklarının temelinde yatan toplumsal bilince sağlam bir biçim kazandırır. Üçüncü dönemi Nazi istilasını, İç Savaş ve sürgün yıllarını kapsar. Sınama, Karanfilli Adam ve Uyanıklık bu yılları yansıtan yapıtlardır. Yazarlık yaşamının son dönemine “Dördüncü Boyut” adını veren Ritsos, Ayışığı Sonatı, Veda, Tanıklıklar, Taşlar-Yinelemeler-Parmaklıklar, Pencere, İsmene ve Orestes gibi en olgun yapıtlarını bu dönemde yayımladı. Bu kitaplarında yer alan kısa ve yalın şiirlerinde Ritsos gündelik yaşamın sıradan ayrıntılarını, bunların çağrıştırdığı yaşantı zenginliği içinde ve insanla nesne arasındaki can alıcı ilişkilerin altını ustaca çizerek dile getirmiş, yakın geçmişteki acı ve yoksunluk dolu deneyimleri yansıtmıştır; aynı dönemin dramatik monolog biçiminde yazılmış uzun şiirlerinde ise, ya eski söylencelerden ya da çağdaş yaşantılardan yola çıkarak Yunan halkının İç Savaş ve onu izleyen yıllarda yaşadığı olayları nesnel bir gözle ve zaman etkeninin dramatik gerilimiyle anlatmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Traktör, 1934; Piramitler, IŞtîS-,Epitaphios, 1936; Kızkardeşimin Türküsü, 1937; İlkyaz Senfonisi, 1938; Okyanusun Yürüyüşü, 1940; Sınama, 1943; ran fiili Adam, 1952; Uyanıklık, 1954; Ayışığı Sonatı, 1956; Veda, 1957; Günlük, 1957; Yabancı Geldiği Zaman, 1958; Pencere, 1960; Köprü, 1960; Dağın Gölgesi Altında, 1962; Tanıklıkları, 1963; Tanıklıklar 11, 1966; Taşlar- Yınelemeler-Parmaklıklar, 1971; İsmene, 1972; Aynadaki Duvar, 1973.
• KAYNAKLAR: C.Papandreou, Yannis Ritsos, 1968.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi