KOLMOGOROV, Andrey Nikolayeviç (1903 – 20 Ekim 1987 Moskova) SSCB’Ii matematik bilgini. Olasılıklar hesabına ve topolojiye katkılarıyla tanınır.
25 Nisan 1903’te Orta Rusya’da Tambov kentinde doğdu. 1920’de girdiği Moskova Devlet Universi-tesi’nde, o dönem Rusya’sının önde gelen matematikçilerinin verdiği dersleri izleme fırsatı buldu. Daha 1921’de araştırma yapmaya başlamış, trigonometrik seriler ve kümeler arası işlemler konularında kimi önemli ve karmaşık problemin çözümüne ışık tutacak sonuçlara ulaşmayı ve 1922’de o yıllarda gerçek değerli fonksiyonlar kuramı alanında büyük bir gelişme gösteren Moskova matematik okulunda kendisine bir yer edinmeyi başarmıştı. 1925’te matematik ve fizik öğrenimini tamamladı ve bitirdiği okulun matematik bölümünde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1931’de matematik profesörlüğüne, iki yıl sonra da üniversiteye bağlı matematik enstitüsünün başkanlığına getirildi. II.Dünya Savaşı sırasında ülkesinin Nazi Almanya’sına karşı yürüttüğü savaşa katkı olarak ateşleme ve burgaç akışı konularındaki bilimsel çalışmalara katıldı. 1950’lerde dinamik sistemler, bilişim kuramı, sonlu otomatlar, klasik mekanik ve karmaşık değişkenler kuramı gibi konularda çeşitli araştırmalar gerçekleştiren Kolmogorov daha sonra ülkesinde her düzeydeki matematik öğretiminin geliştirilmesi, zenginleştirilmesi ve daha iyi biçimde örgütlenmesi için yürütülen çalışmalara yaptığı konuşmalar ve yazdığı kitaplarla büyük katkılarda bulundu.
Ülkesinde Sosyalist Emek Kahramanı unvanını elde eden ve Orak-Çekiç Madalyası, Devlet Madalyası ve Lenin Nişanı ile ödüllendirilen Kolmogorov, Londra’daki Royal Society ile ABD’deki Ulusal Bilimler Akademisi’nin ve birçok Avrupa üniversitesinin onur üyeliklerine seçilmiştir.
Biri Suslin’in verilen bir kümenin Borel kümesi olmasının gerek ve yeter koşuluna ilişkin teoremini genelleştiren, biri de Fourier serisinin hemen hemen her noktada ıraksayan bir fonksiyonunun kuruluşunu açıklayan iki çalışmayı henüz öğrenciliği döneminde gerçekleştiren Kolmogorov en önemli çalışmalarını 1925’te yöneldiği olasılık ve uygulamaları alanlarında yaptı.
1920’lerde olasılıklar hesabı, matematiğin yeni olmadığı halde sağlam temellere oturtulması başarıla-mamış dallarından birisiydi. Kinşin ile birlikte yürüttüğü çalışmalarının sonunda olasılık hesabına, genel ölçü kuramına dayanan aksiyomatik bir yapı kazandıran Kolmogorov’un 1933’te Grundbegriffe der Wahrscheinlichkeitsrechnung (“Olasılıklar Hesabının Temel Kavramları”) adıyla yayımladığı kitabında açıkladığı görüşler çağdaş olasılıklar kuramının başlangıcı sayılır.
Kolmogorov çalışma yaşamının fonksiyonel analiz, topoloji ve hidrodinamiğe de katkılarda bulunduğu ikinci döneminde de yine olasılık ve uygulamaları konusuna ağırlık verdi. Bu dönemde yazdığı ve olasılıklar hesabının analitik yöntemlerini konu edinen makalede bugün “Kolmogorov denklemleri” olarak tanınan kısmi türevli diferansiyel denklemler yardımıyla Markov süreçlerini sağlam temellere oturtmayı başardı. Rastlamsal durağan süreçler konusundaki araştırmalarıyla da kendi geliştirdiği kuramla Hilbert uzayı arasında bağlar kurdu ve istatiksel bilişim kuramının gelişimini etkiledi.
Kolmogorov, topolojiye de “homolojik halka” gibi kavramlar, “ikicilik” gibi önemli yasalar ve yeni yöntemler kazandırdı. Ardından geometrinin topolojik gruplar üzerine kuruluşu ve izdüşümsel geometrinin formülasyonu konularında büyük ilgi toplayan makaleler yayımladı.
ilgi alanını matematiksel mantığa, giderek matematiğin temellerine ilişkin araştırmalara yayan Kolmogorov, 1938’de büyük Sovyet ansiklopedisi Bolşaya Sovyetskaya Entsiklopediya’mn ilk baskısındaki matematiğin tarihsel gelişimini diyalektik materyalist açıdan inceleyen geniş matematik maddesinin de yazarıdır.
Matematiğin pek çok dalında yaptığı araştırmalarla 20.yy matematiğinin gelişimini etkilemeyi başaran Kolmogorov, SSCB’nin bu yüzyılın ilk yarısında yetiştirdiği en büyük matematikçi olarak tanınmaktadır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi