KATZ, Bernard (1911-20 Nisan 2003, Londra) Alman asıllı İngiliz fizyoloji ve biyofizik uzmanı. Sinir impulslarının iletilme mekanizmasının anlaşılmasına katkıları nedeniyle 1970 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’ne ortak olmuştur.
26 Mart 1911’de Leipzig’de doğdu. 1934’te Leipzig Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdi, daha sonra İngiltere’ye yerleşerek çalışmalarını Londra Üniversitesine bağlı University College’da sürdürdü. Leipzig’deyken nörofizyolojiyle ilgilenmeye başlamıştı; Londra Üniversitesi’nde ise, Hill’in laboratuvarındaki araştırmacılık yıllarında sinirlerin uyarılmasına ilişkin çalışmalara katıldı. Aynı üniversiteden 1938’de tıp, 1943’te fen dalında doktora derecesini aldı. Bu arada, Carnegie araştırma bursuyla Avustralya’ya giderek, 1939’dan 1942’ye değin Sydney Hastanesi’nin Patoloji Enstitüsü’nde Eccles’in yanında çalışmalar yaptı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Londra Üniversitesi’ne dönen Katz, 1946’da University College’daki Biyofizik Araştırmaları Birimi’nin başkan yardımcılığına getirildi. 1952’de aynı üniversitede profesörlüğe ve Biyofizik Bölümü başkanlığına atanarak, 1978’de emekliye ayrılıncaya değin bu görevini sürdürdü. Bu süre içinde Johns Hopkins Üniversitesi, Harvard College, Royal Society ve Liverpool Üniversitesi’nde de ders veren Katz, 1952’de Royal Society üyeliğine seçilmiş, 1965’te aynı kurumun başkan yardımcılığını üstlenmiş, 1967’de gene bu kurumun Copley madalyasıyla, 1969’da “Sir”, unvanıyla onurlandırılmış, 1970’te de Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü Axelrod ve Ulf von Euler ile bölüşmüştür.
Önce Dale’in, ardından Eccles’in araştırmalarıyla, impulsların bir sinir hücresinden başka bir sinir ya da kas hücresine iletilmesinde asetilkolinin kimyasal aracı görevini üstlendiği anlaşılmış, sinir hücresinin akson denilen uzantısının en uç noktasının başka bir sinir hücresinin gövde bölümüne (perikaryon) dediği “sinapsis” noktasına ulaşan impulsun, depolanmış olan kimyasal maddeyi serbest bırakarak komşu hücreyi etkilediği belirlenmişti. Bir süre Eccles ile birlikte çalışan, özellikle 1941’den sona asetilkolinin depolanmasını ve impuls iletimi sırasında sinir uçlarında serbest duruma geçerek uyarıyı taşımasını araştıran Katz, bu mekanizmanın anlaşılmasına büyük katkıda bulunmuştur. Bir motor (hareket) sinir hücresinin uç organındaki gerilim farklarını kaydeden Katz’ın en önemli çalışması, kimyasal aracı asetilkolinin serbest bırakılmasına ilişkin “kuvantum varsayımı”dır. Uç organdaki elektrik potansiyelinin, sinir ucunda depolanmış asetilkolinin, bir uyarı geldiğinde belirli “paket” birimleri ya da “kuvantum’Tar halinde açığa çıkmasından ileri geldiğini açıklayan Katz, sonradan, ister asetilkolin ister başka bir madde olsun tüm kimyasal aracıların kuvantum birimleri halinde açığa çıktığını, her kuvantumun yaklaşık 104 asetilkolin molekülünü kapsadığım belirledi. Bu çalışma, nörofizyolojinin gelişmesinde önemli bir açılım olduğu kadar sinir sistemini etkileyen ilaçların hazırlanmasına da yeni olanaklar getiriyordu.
• YAPITLAR (başlıca): Electric Excitation ofNerve, 1939, (“Sinirin Elektriksel Uyarımı”); Nerve, Muscle and Sy-napse, 1966, (“Sinir, Kas ve Sinapsis”); The Kelea.se of Neural Transmitter Substances, 1969, (“Sinirsel iletim Maddelerinin Açığa Çıkması”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi