IBARRURI, Dolores (1895 – 12 Kasım 1989, Madrid) İspanyol kadın siyasetçi. İspanya İç Savaşı sırasında Cumhuriyetçiler’in önderlerindendir.
Aralık 1895’te Gallarta’da (Bask bölgesi) doğdu. Bask bölgesinin demir madenlerinde çalışan bir ailenin 11 çocuğundan sekizincisidir. Çocukluğu bir maden ve sanayi bölgesi olan Vizcaya’da aşın yokluk içinde geçti. 15 yaşında öğrenimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Bir süre terzilik yaptı. Daha sonra sosyalist düşüncelere yakınlık duydu ve Marxist yapıtları okumaya başladı. 1920’de İspanyol Komünist Partisi’ne (İsKP) üye oldu. Coşkulu ve mücadeleci kişiliği, “ihtiras çiçeği” anlamına gelen “La Passionaria” adıyla anılmasına yol açtı.
1930’da düzenlenen Pomplona Konferansı’nda İsKP Merkez Komitesi’ne seçildi. Bundan sonra partinin temel ilkelerini kitleler önünde savunan bir halk konuşmacısı olarak ön plana çıktı. 1931-1933 arasını hapiste geçirdi.
1934’te, 4000 işçinin öldürüldüğü Asturya ayaklanmasında, kimsesiz kalan işçi çocuklarına ev ve aile bulunması, bölgeye yiyecek ve ilaç gönderilmesi için sürdürülen kampanyanın başında yer aldı. Aynı yıl, Cumhuriyetçi ve Sosyalist kadınlarla birlikte, “Savaş Aleyhtarı Kadınlar Hareketi”ni örgütledi. 1935’te, III.Entemasyonal’in (Komintern) VII.Kongresi’nde, İsKP Genel Sekreteri Jose Diaz’la birlikte Yürütme Kurulu’na seçildi.
Ocak 1936’da Sosyalist Parti, Komünist Parti, Cumhuriyetçi Sol Parti, Cumhuriyetçi Birlik Partisi ve diğer sol partilerin ittifakıyla kurulan Halk Cephesi’nin adayı oldu ve Asturya bölgesinden milletvekili seçildi. Mecliste, Halk Cephesi’nin en güçlü hatiplerinden biri oldu.
18 Temmuz 1936’da, ordunun hükümete başkaldırmasıyla birlikte iç savaş başlayınca cepheye gitti. Daha sonra İspanya Cumhuriyeti’ne yardım sağlamak için kurulan bir komiteyle Fransa ve Belçika’ya gittiyse de yardım istekleri geri çevrildi.
İç savaş boyunca heyecanı ve enerjisi ile tüm Cumhuriyetçiler için bir moral güç kaynağı olan Ibarruri, savaşın Franco’cular lehine gelişmesi karşısında, bazı Cumhuriyetçi siyaset adamlarının tersine, her türlü teslim olma düşüncesine karşı çıkarak son ana değin direnmeyi savundu. Madrid’in düşmesiyle, 5 Mart 1939’da İspanya’yı terketmek zorunda kaldı.
SSCB ve Fransa’da sürdürdüğü 38 yıllık sürgün yaşamından sonra, 1977’de, Franco diktatörlüğünün yıkılması üzerine ülkesine döndü ve Haziran seçimlerinde milletvekili seçildi. 1978’de düzenlenen İsKP kongresinde, sembolik bir anlam taşıyan “Genel Başkanlık” görevine getirildi.
Ibarruri, bir otobiyografi niteliği taşıyan Non Passaran’da (Faşizmi Ezeceğiz), İspanya işçi hareketinin gelişimi ve iç savaşta Cumhuriyetçiler’in yenilgi nedenleri üzerinde durur. Halk Cephesi’nin başarısızlığını iç savaş öncesinde orduyu ve Franco’yu yeterince değerlendirmeme, iç uyumsuzluk, Sosyalist başbakan Caballero’nun kendi solundakilere karşı
olumsuz tavrı, Anarşistler’in eylemleri, halkı seferber etmede Cumhuriyetçi Parti’nin isteksizliği gibi nedenlere bağlar. Komünistler’in hatalarını ise, genç bir parti olarak siyasi tecrübesizlik, güçlü bir aydın kadrodan yoksun olma, sendikalarda yeterince güçlü olmama ve bunların sonucu olarak Halk Cephesi içinde yeterince etkili olamama biçiminde ortaya koyar.
• YAPITLAR (başlıca): Non Passaran, 1966, (Faşizmi Ezeceğiz, 1975).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi