KIRAL, Erden (1942) Türk sinema yönetmeni. Türk sinemasının uluslararası düzeyde tanınmasını sağlayan sanatçılardandır.
Gölcük’te doğdu. İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (şimdi Mimar Sinan Üniversitesi) Seramik Bölümü’nde öğrenciyken sinemaya başladı. Osman Seden, Yılmaz Güney, Bilge Olgaç, Mehmet Dinler gibi yönetmenlere asistanlık etti. Daha sonra çok sayıda reklam filmi çekti. Bu dönemde Kumcu Alı Yaşar ve Unutulmuşlar adlı iki kısa film yaptı. Fransa’ya giderek oradaki Faslı işçiler üzerine bir belgesel film gerçekleştirdi. Sinemanın kuramsal yanıyla da ilgilendi. Sinema yazıları yazdı, çeşitli dergilerde yöneticilik yaptı. İlk uzun metrajlı filmi olan Kanal’ı 1978’de çekti. Moskova Film Şenliği’nde Türkiye’yi temsil eden ve çeşitli şenliklerde de gösterilen bu filmin ardından Bereketli Topraklar Üzerinde adlı ikinci filmi geldi. Orhan Kemal’in, çalışmak üzere Çukurova’ya giden tarım işçilerinin yaşantılarını anlatan aynı adlı romanının başarılı bir uyarlaması olan film, 1981 Strasbourg Film Şenliği Büyük Ödülü ile birlikte çeşitli ödüller aldı.
1982’de Ferit Edgü’nün O adlı romanından yola çıkarak filmleştirdiği Hakkâri’de Bir Mevsim, Fiakkâri yöresinde görevli bir aydının yaşadıklarını, gerçekçi bir anlatımla aktarıyordu. 1983 Berlin Film Şenliği’nde dört ödül birden alan film, çeşitli uluslararası şenliklere çağrılarak yeni ödüller kazandı, Los Angeles Olimpiyatları’nda gösterildi. Türkiye’deki gösterim yasağı, Danıştay kararı ile 1984’te kaldırıldı.
Erden Kıral 1984’te, Osman Şahin’in “Beyaz Öküz” adlı öyküsünden uyarladığı Ayna filmini çevirdi. Öykü, âşığı kocası tarafından öldürülen bir köylü kadınının sevgisini açığa vurmasını işliyordu. Alman-İngiliz yapımı olarak gerçekleştirilen film, 1984 Venedik Film Şenliği’ne seçildi ve büyük ilgi gördü. Korsika’nın Bastia kentinde düzenlenen 3.Akdeniz Kültürleri Film Şenliği’nde Basın-Eleştiri Ödülü’nü aldı. Kıral, aynı yıl, Berlin’deki Akademie der Künste’ye üye seçildi ve Wim Wenders, Volker Schlöndorff, Andrzej Wajda gibi ünlü yönetmenlerle birlikte, buraya bağlı sinema akademisinin de kurucuları arasında yer aldı.
Erden Kıral, yalın anlatımı zaman zaman belgesel sinemaya yaklaşan gerçeklik arayışıyla dikkatleri çeken bir yönetmendir. Yapıtlarında, yerel olandan yola çıkarak evrensel boyutlara ulaşmayı amaçlamış ve bunu başarmıştır.
1984 yılından beri Berlin Akademie der Künste üyesidir. Bu kuruluşun Sinema bölümü’nün kurucuları arasında yer aldı. Yolda filmi 2005 yılında Harvard Üniversitesi Sinemateki’ne kabul edildi. İzmit Rotary Klup, Aviva, Adana Film Festivali, Uluslararası İstanbul Film Festivali ve Beykent Üniversitesi tarafından ‘Yaşam Boyu Başarı’ ve ‘Onur Ödülleri’ aldı. 2009 yılında 4. Köyceğiz Film Festivali tarafından ‘Onur Ödülü’ verildi.
Filmleri başlıca
- Kumcu Ali Yaşar (1968)
- Kanal (1978)
- Bereketli Topraklar Üzerinde (1980)
- Hakkâri’de Bir Mevsim (1983)
- Ayna (1984)
- Dilan (1987)
- Av Zamanı (1988)
- Mavi Sürgün (1993)
- Aşk Üzerine Söylenmemiş Her şey (1995)
- Ay Hikayeleri (1996)
- Avcı (1997)
- Baba (2000)
- Baba Evi (2001)
- Babam ve Biz (2002)
- Canım Kocacığım (2002)
- Yolda (2005)
- Vicdan(2008)
- Haliç (2010)
- Kuş(Yük) (2012)
Ödülleri
- 19. Altın Koza Film Festivali Film Yönetmenleri Derneği En İyi Yönetmen Ödülü (Yük)
Dış bağlantılar
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi