HOYLE, Fred (1915 – 20 Ağustos 2001) İngiliz astronomi bilgini. Evrenin doğasım açıklamaya yönelik kuramlarıyla tanınmıştır.
24 Haziran 1915’te Bingsley’de doğdu. 1936’da Cambridge’deki Emmanuel College’dan lisans, 1939’da St. John’s College’dan “master” derecesi aldı. Aynı yıl St.John’s College’ın üyeliğine seçildi. Araya II. Dünya Savaşı’nın girmesiyle kesintiye uğrayan araştırmalarına 1945’te öğretim kadrosuna katıldığı Cambridge Üniversitesi’nde tekrar başlayan Hoyle, 1948’de Thomas Gold ve Hermann Bondi ile birlikte evrenin genişlemesine ilişkin “durağan hal” (steady state) kuramını açıkladı. İlk kez 1953’te ABD’ye giden ve çeşitli üniversitelerde konuk profesör olarak dersler veren Hoyle 1957-1962 arasında araştırmalarını, sonradan Hale Gözlemevi adını alan Mt. Wilson ve Palomar gözlemevlerinde sürdürdü. 1958-1972 arası Cambridge’de astronomi profesörlüğü yapan, 1972-1978 arası ABD’de Cornell Üniversitesi’nde görev alan Hoyle, halen çalışmalarını İngiltere ve ABD’deki birçok üniversitenin onursal araştırma profesörü olarak sürdürmektedir.
Hubble’ın genişleyen evren kuramının Einstein’ ın genel görelilik kuramının sonuçlarıyla da doğrulanmasının ardından, evrenin hiçbir noktasında özel bir durumun var olamayacağını ileri süren bilim adamlarının arasında yer alan Gold, bu varsayımı bir adım daha ileri taşımış ve durağanlığın zaman içinde de geçerli olduğunu kabul etmişti. Bu varsayıma Katılan Hoyle, Gold ile birlikte yürüttüğü çalışmalar sonunda evrenin her yerde ve her zamanda görünümünü koruyarak genişlediğini, bunun da gökadaların birbirlerinden uzaklaşması sırasında oluşan boşlukların yeni madde üretilmesiyle doldurularak sağlandığını öne süren “durağan hal” kuramını geliştirdi. Hoyle ve Gold’un hesaplarına göre bir kilometreküplük bir hacimde yılda 500 hidrojen atomu düzeyindeki bu üretim, evrende oluşan boşlukların yeni gökadalarla doldurulmasını böylece evrenin her noktasındaki yoğunluğun değişmezliğini sağlar. Ancak durağan hal kuramı, 1950’lerin sonlarına gelindiğinde dayanaklarının pek çoğunu yitirmişti. Uzak gökadalara ilişkin yeni gözlem ve hesaplar bu kuramın yerini “büyük patlama” kuramına bırakmasıyla sonuçlandı.
Hoyle’un astronomiye bir başka katkısı da bütün elementlerin hidrojenden başlayan bir dizi çekirdek bölünmesi sonucunda oluştuklarını öne süren kuramdır. Hoyle’a göre hidrojenin füzyonu ile helyum, helyumun çekirdeğinin uygun bir sıcaklığa ulaşmasının ardından yanmasıyla karbon ve oksijen atomları oluşur. Bu yanma süreci demir elementine değin sürer. Demirden öteye gidilememesinin nedeniyse, bu elementin çekirdeğinin yanacak bir sıcaklığa ulaşamayacak denli düşük bir enerjiye sahip olmasıdır. Tüm maddesi demire dönüşen bir yıldızda, yerçekimini dengeleyecek bir ışıma enerjisi kalmadığı için yıldız içine çöker ve “beyaz cüce”ye dönüşür. Bu tür atomların yıldızın dış katmanlarında kalması durumunda, üstnova patlaması ortaya çıkar ve bu patlama sırasında salınan yüksek enerji demirden daha ağır atomların oluşmasını, böylece “ikinci kuşak yıldızların” doğmasını sağlar.
1946’da Güneş’in başlangıçta bir çiftyıldız olduğunu ve yıldızlardan birisinin patlamasıyla gezegenlerin oluştuğunu öne süren Hoyle, bir bölümü sıradan okuyucuya seslenen ve bir bölümü de bilim kurgu niteliğinde olan yirmi yedi yapıtıyla yaygın bir üne kavuşmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): The. Nature of the Universe, 1951, (“Evrenin Doğası”); Star Formation, 1963, (“Yıldız Oluşumu”); Galaxıes, Nuclei and Quasars, 1965, (“Gökadalar, Çekirdekler ve Kuvarslar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi