İNALCIK, Halil (1918) Türk, tarihçi. Osmanlı toplumunun iktisadi ve toplumsal yapısı ile ilgili önemli araştırmalar yapmıştır.
26 Mayıs 1918’de İstanbul’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Ankara’da yaptı. Sivas ve Ankara Gazi Muallim Mektebi’nde okuduktan sonra 1934’te Balıkesir Muallim Mektebi’ni bitirdi. 1935’te Ankara’ da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kurulunca açılan sınavı birincilikle kazandı ve tarih bölümüne girdi. Yeni Çağ tarihini seçti. Fakülte’yi 1940’ta bitirdi ve Yeni Çağ kürsüsüne asistan olarak alındı. 1943’te Tanzimat olayını yeni bir gözle değerlendiren, toprak sorununu ulusalcılık sorunu ile bir arada inceleyen Tanzimat ve Bulgar Meselesi adlı teziyle tarih doktoru oldu. 1946’da doçentliğe, 1952’de de profesörlüğe yükseldi. Bu yıllarda Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar ve Kanunname-i Sultanî Ber Muceb-i Örf-i Osmani (R.Anhegger’le birlikte), Defter-i Sancak-ı Arvanid gibi bilim dünyasında yankılar uyandıran çalışmaları yayımlandı. 1956’da Fuat Köprülü’den sonra Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne Türk idari teşkilatı tarihi ve Devrim Tarihi dallarına profesör olarak atandı ve 1972’ye kadar bu ek görevi yürüttü. İnalcık 1949’da Londra Üniversitesi’nde Doğu ve Afrika İncelemeleri Okulu’nda araştırma yaptı. Burada Paul Wittek’le birlikte çalıştı. 1953-1954 yıllarında ABD’ de Columbia Üniversitesi’nde konuk profesör olarak dersler verdi ve araştırmalarda bulundu; O.Handlin, F.May, W.Langer gibi ünlü Amerikan tarihçileriyle çalıştı. 1967’de ABD’de Princeton Üniversitesi’nde konuk profesör olarak bulundu. Bu sıralarda History of the Ottoman Empire: Classical Age (“Osmanlı imparatorluğu Tarihi: Klasik Dönem”) adlı kitabını kaleme aldı. Aynı yıl ve 1971’de Pennsylvania Üniversitesi’nde ders verdi. 1972’de Ankara Üniversitesi’nden emekli oldu ve ABD’de Chicago Üniversitesi’ nin davetine uyarak, Osmanlı tarihi kürsüsünün başına geçti.
1970-1974 arasında Uluslararası Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Cemiyeti (AISEE) başkanlığını yaptı. 1971’de İngiltere’deki Kraliyet Tarih Cemiyeti’ ne muhabir üye, 1978’de Kraliyet Asya Cemiyeti’ne onur üye seçildi. Ayrıca Amerikan Doğu Derneği, Amerikan Siyasal ve Sosyal Bilimler Akademisi üyelikleri yanında 1983’te Amerikan Sanatlar ve Bilimler Akademisi üyeliğine seçilmiştir. Washington’da kurulan Türk İncelemeleri Enstitüsü yönetim kurulu üyesidir. Ayrıca Archivum Ottomanicum (T.Halasi-Kun’la), Turcica, Türk Tarih Kurumu Belgeler, Os-manlı Araştırmaları (N.Göyünç ile), Balcanica (Belgrad), Journal of Turkish Studies, Studia Islamica, Harvard Ukranian Studies gibi tanınmış bilimsel dergilerin editörlüğünü ya da yayın yönetmenliğini yapmış ve yapmaktadır. Son olarak UNESCO’nun hazırladığı genel dünya tarihinin İslam tarihi bölümü yöneticiliğine getirildi. 1993 yılında Bilkent Üniversitesi‘ne davet edildi ve burada Tarih bölümünü kurdu. Halen Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü’nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi vermektedir.
Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları‘ndan 2005 yılında yayımlanmıştır.
İnalcık, özellikle Osmanlılar’ın Balkanlar’daki ilerlemesi üstüne çalışmış, Balkan ve Osmanlı kaynaklarını kullanarak özgün bir tarihsel senteze ulaşmıştır. Osmanlı toprak sorunlarını ve kentlerinin yapısını çağdaş Avrupa iktisat tarihiyle ilişkilendirerek ele alan İnalcık, Kınm Hanlığı ve Osmanlı-Rus ilişkileri tarihi üzerinde de önemli katkılar getiren araştırmalar yapmıştır. Son araştırmalarında da Kara-deniz-Akdeniz ticaret ve kültür tarihiyle Osmanlı toprak sisteminin Ortadoğu, Akdeniz tarihi içindeki yapısını karşılaştırmalı olarak ele almaktadır.
Başlıca Eserleri
- The Ottoman Empire, The Classical Age, 1300-1600, London, 1973
- Studies in Ottoman social and economic history, London, 1985
- The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire, Bloomington, 1993
- Süleyman the second and his time, Istanbul, 1993
- An Economic and Social History of the Ottoman Empire (Donald Quataert ile birlikte), Cambridge, 1994
- From empire to republic: essays on Ottoman and Turkish social history, Istanbul, 1995
- Sources and studies on the Ottoman Black Sea, Cambridge, 1995
- History of Humanity (editor, Peter Burke ile birlikte), 1999
- Ottoman Civilization (Gunsel Renda ile birlikte), Ankara, 2003
- Essays in Ottoman History, Eren Yayıncılık
- Makaleler 1: Doğu Batı, Doğu Batı Yayınları, 2005
- Fatih devri üzerinde tetkikler ve vesikalar, Ankara, 1954
- Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, 2000
- Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1 /1300-1600, Eren Yayıncılık, Prof. Dr. Donald Quataert ile, 2001
- Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 / 1600-1914, Eren Yayıncılık, 2004
- Osmanlı İmparatorluğu – Toplum ve Ekonomi, Eren Yayıncılık
- Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, 2003
- Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Eren Yayıncılık
- ABD Tarihi, Allan Nevins/Henry Steele Commager (çeviri) Doğu Batı Yayınları, 2005
- Şair ve Patron, Doğu Batı Yayınları, 2003
- Balkanlar (Prof. Dr. Erol Manisalı ile)
- Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınınları (1.Baskı: Temmuz 2007 – 2.Baskı: Aralık 2007)
- Devlet-i Aliyye (1.Baskı: 2009)
- Kuruluş – Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak
- Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Mehmet Seyitdanlıoğlu ile birlikte) İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
- OSMANLILAR, Fütühat ve Avrupa İle İlişkiler
- Has-Bağçede ‘Ayş u Tarab – Nedimler Şairler Mutripler, İş Bankası Kültür Yayınları (2011)
- Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı
- Osmanlılar (2010)
- Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı (2011)
- Rönesans Avrupası Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İş Bankası Kültür Yayınları (2011)
- Osmanlı ve Modern Türkiye, Timaş Yayınları (2013)
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi