KAMERLİNGH-ONNES, Heike (1853-1926) Holiandalı deneysel fizikçi. Helyum gazını sıvılaştırmayı başarmış ve üstüniletkenlik olgusunu keşfetmiştir.
21 Eylül 1853’te Gröningen’de doğdu, 21 Şubat 1926’da Leiden’de öldü. 1870’te Groningen Üniversitesi’nde fizik ve matematik öğrenimine başladıktan bir yıl sonra Almanya’ya giderek, iki yıl kadar Heidelberg Üniversitesi’nde ünlü kuramsal fizikçi Kirchoff’un ve kimya bilgini Bunsen’in öğrencisi oldu. 1873’te Groningen’e dönüp 1876’da doktora derecesini aldı ve iki yıl sonra Delft Politeknik Okulu’nda asistan olarak görevlendirildi. 1882’de Leiden Üniversitesi’nde deneysel fizik profesörlüğüne atanan Kamerlingh-Onnes, aynı üniversitede gazların kinetik kuramı üzerinde çalışan Van der Waals’ in etkisiyle çalışmalarını düşük sıcaklıklar fiziğine yöneltti. 1894’te kurduğu kriyojeni laboratuvarıyla Leiden Üniversitesi’ni düşük sıcaklıklar alanında dünyanın en önemli merkezi durumuna getirdi. 1906’da hidrojen gazını sıvılaştırmak için bir aygıt yaptıktan sonra, 1908’de geliştirdiği bir yöntemle o güne değin gerçekleştirilemeyen helyum gazının sıvılaştırılmasını başardı. Ardından, metallerin çok düşük sıcaklıklardaki özelliklerini araştırmaya ağırlık vererek, 1911 ’de bir rastlantı sonucu, cıva ve kurşunun mutlak sıfıra yakın bir sıcaklıkta tüm elektrik direncini yitirdiğini, yüksek akım ya da güçlü manyetik alan uygulandığında yeniden normal durumuna döndüğünü gözlemleyerek bu olguya “üstüniletkenlik”adını verdi. Leiden Üniversitesi’ndeki görevini 1923’te emekli oluncaya değin sürdüren Kamerlingh-Onnes, bu çalışmalarıyla, 1913’te Nobel Fizik Ödülü’nü aldı.
Kamerlingh-Onnes, Van der Waals’in 1881’de gerçek gazlar için kurduğu yeni hal denklemini deneysel yoldan kanıtlayabilmek için, çok düşük sıcaklıklara inmek ve gazları sıvılaştırmak zorundaydı. Çünkü denklemin iki parametresi, gaz ile sıvı hal arasındaki kritik sıcaklık, basınç ve hacim değerlerine bağlıydı. Ancak, basit molekül yapıları nedeniyle bu deneye elverişli olan hidrojen ve helyum gazları, Joule-Thomson olayına uygun olarak oda sıcaklığında ve basınç altında genleşen öbür gazlar gibi soğuma özelliği göstermiyordu. Bu nedenle Kamerlingh-Onnes, sıvı hava kullanarak hidrojeni önce -80°C’a kadar soğuttu, ardından Joule-Thomson genleştirmesiyle sıvılaştırdı. Daha sonra, helyum gazını -220°C’a kadar soğutmak için sıvı hidrojenden yararlandı ve genleştirme yöntemiyle kaynama noktasına (-269°C) kadar getirdiği helyumu sıvılaştırmayı başardı.
Bu sıcaklıklardaki metallerin fiziksel özelliklerini incelerken gözlemlediği -üstüniletkenlik olgusu ise, fizikte çığır açacak kadar önemli bir buluştu. Çünkü, 1902’de Kelvin tarafından ortaya atılarak fizikçiler arasında yaygın olarak benimsenen ve düşük sıcaklıklarda elektronların metal atomlarına yapışmasıyla direncin sonsuz biçimde artacağını öngören savı bütünüyle çürütecek sonuçlar getiriyordu. Kamerlingh-Onnes üstüniletkenliğin nedenini, direnci oluşturan Planck titreşkenlerinin düşük sıcaklıklarda enerjilerini yitirmelerine bağiadıysa da, bu konunun tutarlı kuramsal açıklaması ancak 1957’de Bardeen, Cooper ve Schrieffer tarafından yapılabilmiştir.
Kamerlingh-Onnes, çeşitli soğutucuların geliştirilmesi, günlük yaşamda, gıda ve ulaşım sanayiinde kullanımı konusunda da çalışmalar yaparak, çağdaş soğutma tekniklerinin temellerini artmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi