HUAYNA, Capac ( ? -1525) İnka imparatoru. İspanyol istilası öncesi parlak dönemin son imparatorudur.
Doğum yeri ve tarihi bilinmeyen Huayna, Qui-to’da (bugün Ekvador) öldü. 1493’te babası Topa’mn ölümü üzerine çocuk yaşta imparator oldu. Bu sırada İnka uygarlığı en parlak dönemini yaşıyordu. Egemenliğini daha çok barış içinde sürdüren Huayna, yaşamının son döneminde, doğduğu Tumipampas bölgesinin bulunduğu Quito’yu ele geçirdi. İnka İmparatorluğu böylece bugünkü sınırlarla kuzeyde Kolombiya’dan başlayarak, güneyde tüm .Peru’yu, Kuzey Şili’yi ve Kuzey Arjantin’i kaplayan, doğuda Bolivya’ya uzanan bir uygarlık durumuna geldi. Huayna çok fazla genişlemiş imparatorluğun yönetimini kolaylaştırmak amacıyla Quito’da ikinci bir başkent kurdu.
Bu sırada, 16.yy başında Güney Amerika’ya ayak basan İspanyollar, Yukarı Peru’yu (bugün Bolivya) ele geçirmişler ve La Plata’da bir yerleşim bölgesi kurmuşlardı.Huayna’mnQuito seferi sırasında, İspanyollar’la ilişkide bulunan Perulu bir kabilenin inka topraklarına saldırmasıyla, İspanyollar’m Avrupa’dan taşıdıkları bulaşıcı bir hastalık (çiçek ya da kızamık) Cuzco bölgesine yayıldı. Bunun üzerine Huayna başkent Cuzco’ya gitmek üzere yola çıktı. Ancak Quito’ya vardığında salgın bu bölgeye de yayılmıştı. Hastalığa yakalanan Huayna burada öldü. Huayna’ nın tahtın varisini geleneklere uygun biçimde belirleyemeden ölmesi oğulları arasında savaşa yolaçtı. Kuzeydeki Quito bölgesinin kralı olan Atahualpa ve güneyde Cuzco’ya egemen olan Huascar’ın İnka imparatoru olmak için savaşmaları 1530’da Atahual-pa’nın imparatorluğu ele geçirmesi ile sonuçlandıysa da 1532’deki İspanyol istilasında Atahualpa öldürülmüş ve İnka İmparatorluğu dağılmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi